Aanpak stikstof met mergel van A2
In Limburg raakten twee projectleiders van de snelweg A2 en van de Stichting het Limburgse Landschap met elkaar in gesprek. De een zat met een berg mergel na het uitgraven van een tunnel terwijl de ander juist zocht naar mergel voor herstelmaatregelen in het kader van het Programma Aanpak Stikstof (PAS). Ze schudden elkaar de hand en dat komt nu de eiken ten goede.
Tijdens zijn tochten door de Limburgse bossen zag René Gerats, stafmedewerker bij de natuurbeschermingsorganisatie Stichting het Limburgse Landschap, steeds meer zieke eikenbomen. Dit beeld bleek op meer plekken in Nederland voor te komen, er werd zelfs gesproken over een massale eikensterfte. In sommige gebieden heeft meer dan de helft van deze prachtige markante bomen het loodje gelegd.
Zure regen
De zure bodem is de grootste boosdoener. Dat blijkt uit onderzoeken die de natuurbeschermingsorganisatie liet uitvoeren. Dit zuur is een gevolg van de zwavelhoudende luchtverontreiniging die in de jaren 80 in bekend stond als zure regen. Door milieubeschermende maatregelen is deze zure regen in Nederland enorm afgenomen. “Maar er zit nog wel steeds veel zuur in de bodem”, vertelt Gerats. “Samen met de stikstof die hier terechtkomt, komen er chemische processen op gang in de bodem, die tot een te grote hoeveelheid vrijkomend aluminium hebben geleid. En daar hebben de eiken last van, ze worden erdoor vergiftigd.”
Neerslag van stikstof
Het PAS is gericht op het nemen van beheermaatregelen die de effecten van onder andere stikstofdepositie moeten verminderen om de kwaliteit van de natuur te versterken en daarmee ook economische ontwikkelingen mogelijk te maken. Feitelijk zou de emissie ook aangepakt moeten worden (brongerichte maatregelen), maar dan nog blijft de bodem verzuurd door de jarenlange aanvoer. Om het tij voor de eikenbossen te keren zal ook de verzuurde bodem moeten worden aangepakt.
Mergel van de A2-tunnel
Gerats: “Al in de jaren 80 is er onderzoek gedaan naar het toevoegen van bufferende stoffen en mineralen zodat dat de bodem minder zuur wordt. Het toeval wil dat ik in gesprek raakte met een projectleider van de snelweg A2. Zij waren bezig met het graven van de tunnel bij Maastricht en zaten met de vrijgekomen mergel in hun maag. Mergel kan goed worden toegevoegd aan verzuurde bodems. We kwamen dus al snel tot de conclusie dat we elkaar goed konden helpen.”
Circulaire grondstoffen
Na overleg tussen de beide organisaties konden de twee projectleiders de hand schudden. “Het is natuurlijk heel mooi dat we hiermee iets nuttigs met vrijgekomen restmateriaal kunnen doen”, zegt Gerats enthousiast. “Wat anders een afvalproduct was geweest wordt nu gebruikt om de kwaliteit van de natuur te herstellen.”
Natura 2000-gebied Maasduinen
De mergel ligt inmiddels opgeslagen in een depot aan de rand van het Natura 2000-gebied De Maasduinen. Een van de PAS-herstelmaatregelen in dit gebied is het verbeteren van de buffercapaciteit van de bodem met mergel. “We hebben een paar proefvlakgebieden aangelegd waar de mergel stapsgewijs aan de bodem wordt toegevoegd. Uit de monitoring komt nu al – na één jaar – naar voren dat de chemische samenstelling van bladeren en naalden lichtelijk is verbeterd.”
Gezondere eiken ook buiten PAS
Het ziet er dus naar uit dat de mergel kan bijdragen aan gezondere eiken. Gerats: “In het kader van het PAS kunnen we alleen bodems van onderscheidende habitattypen in Natura 2000-gebieden aanpakken. Erg jammer, want dat betekent dat er nog heel wat mergel in het depot ligt te wachten tot het beleid het mogelijk maakt om ook andere eiken meer kansen te geven. We hebben net laten uitzoeken of er op meer plekken in Nederland op deze manier gewerkt wordt. Want als natuurbeschermingsorganisatie zouden we natuurlijk het liefst zien het eikenprobleem een landelijk aanpak krijgt.”