ACSG-voorzitter reageert op juridische procedure Droogteschade

De AdviesCommissie Schade Grondwater (ACSG) ligt onder vuur. Het in 2018 opgerichte Droogteschade.nl bereidt juridische stappen voor. Ook roept Droogteschade.nl boeren massaal op om collectief via hen een verzoek tot onderzoek in te dienen. ACSG-voorzitter Jan Geluk – zelf 20 jaar akkerbouwer geweest – reageert hierop.

“De ACSG is er juist voor de boeren”

In het kort:

• Het initiatief Droogteschade.nl claimt volgens hun recente nieuwsbrief, dat boeren te weinig droogteschade vergoed krijgen door drinkwaterbedrijven. Jaarlijks krijgen ze 3 miljoen euro, volgens het initiatief zouden boeren recht hebben op 15 miljoen schadevergoeding. Dit heeft onder andere te maken met de gehanteerde uitgangspunten van de ACSG, en het feit dat niet iedere boer die denkt schade te hebben daadwerkelijk gebruik maakt van de mogelijkheid om een verzoek bij de provincie in te dienen. Ook duurt volgens Droogteschade.nl de afhandeling van schade te lang en is het proces niet transparant. Het initiatief heeft ruim 1.100 machtigingen ontvangen en gaat deze rond 31 januari 2020 namens de boeren indienen bij de provincies. Het initiatief vraagt in ruil daarvoor 35% van de uitbetaalde vergoeding.
• De ACSG is een volledig onafhankelijke commissie, bestaande uit een voorzitter en maximaal zes deskundige leden op het gebied van hydrologie, bodemkunde, landbouw, geotechniek, bouw- en funderingstechniek, natuur- en bosbeheer, bouwrecht en bestuursrecht. De ACSG treedt op namens de gedupeerden – burgers en boeren – en brengt advies uit aan schadelijder en vermeend schadeveroorzaker na grondig onderzoek over de aard en omvang van de schade. Jaarlijks krijgt de commissie via de provincie 10 tot 15 aanvragen. Deze aanvragen worden altijd in behandeling genomen. De kosten voor het onderzoek zijn volledig voor de provincie. De adviezen van de ACSG worden vrijwel altijd overgenomen, wat betekent dat de gedupeerden krijgen waar ze recht op hebben: schadevergoeding als er inderdaad schade is.
• Het schadeonderzoek is ingewikkeld en moet zorgvuldig gebeuren. Betrokkenen kunnen deelnemen aan werkgroepen en hebben inspraak. Een gemiddeld onderzoek naar landbouwschade kost ongeveer vier jaar. De ACSG heeft vorig jaar de processen opnieuw onder de loep genomen om te kijken waar tijdwinst behaald kan worden.

Waarom is de ACSG ooit opgericht?

“Wie grondwater wil onttrekken of infiltreren moet een vergunning aanvragen bij de provincie of het waterschap. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij het winnen van drinkwater, het gebruik van grondwater door de industrie, bronbemalingen of onttrekkingen of infiltraties voor koel- of verwarmingssystemen. Deze activiteiten kunnen schade veroorzaken, vooral bij landbouwbedrijven. Door winning van grondwater daalt de grondwaterstand en krijgen gewassen minder water, met als gevolg minder gewasopbrengst. Het vaststellen van de oorzaak en de schadeomvang kost echter veel tijd en is complex. Ook is er specifieke deskundigheid voor nodig. Daarom is zo’n 65 jaar geleden een onafhankelijke commissie opgericht voor dit soort schadeonderzoeken. Tegenwoordig is dat de ACSG. Al in 1954 is het onderzoeken en vergoeden van schade wettelijk vastgelegd.”

Is de ACSG echt onafhankelijk?

“Iemand die meent schade te hebben kan aankloppen bij de provincie. De Waterwet verplicht de provincie te onderzoeken of er verband is tussen de schade en de onttrekking of infiltratie. Ook moet de hoogte van een eventuele schadevergoeding worden vastgesteld. De provincie schakelt hiervoor de ACSG in. Het is de taak van de ACSG hierover te adviseren zodat de daadwerkelijk opgetreden schade voor partijen op een bevredigende en redelijke wijze wordt vergoed. De ACSG opereert als een strikt onafhankelijke commissie en brengt dan ook onafhankelijk advies uit. De ACSG draagt er zorg voor dat de belangen van burgers en boeren op juiste wijze beschermd worden.”

Wie betaalt de kosten van het onderzoek dat de ACSG doet?

“De provincie betaalt de onderzoekskosten. Hierdoor wordt de drempel weggenomen voor burgers en boeren om de schade te melden. Zeker in dit soort complexe zaken. Het door de ACSG uitgebrachte advies wordt meestal door betrokkenen geaccepteerd. Dit bespaart een gang naar de rechter en ook nog eens veel energie, stress en kosten.”

Wat is de kritiek van Droogteschade.nl?

“Het initiatief is van mening dat boeren te weinig schade vergoed krijgen. Dit heeft onder andere te maken met de 5 cm grens bij het invloedsgebied van grondwateronttrekkingen die de ACSG hanteert. Pas wanneer de grondwaterstand door onttrekking meer dan 5 cm is gedaald, komt de schade voor vergoeding in aanmerking. Droogteschade.nl vindt dat deze grens bij 2 cm moet liggen. Verder vinden ze dat het te lang duurt voordat onderzoeken zijn afgerond en schade wordt vergoed.”

Wat is uw reactie daarop?

“Afgelopen zomer heeft de ACSG gedegen onderzoek gedaan naar de 5 cm grens. De ACSG ziet geen aanleiding om de grens te verlagen naar 2 cm. Het initiatief legt zich daar echter niet bij neer en bereidt nu een juridische procedure voor. Ik deel de mening dat sommige onderzoeken te lang duren. Een onderzoek naar grondwateronttrekking bij Manderveen loopt bijvoorbeeld al tien jaar. Maar goed en gedegen onderzoek doen kost wel tijd. Je moet veel data verzamelen en raadplegen, de juiste rekenmodellen gebruiken. Soms gaat het ook om hele grote oppervlakken en veel percelen. Er zijn meerdere partijen bij betrokken die allemaal hun stem laten horen. We hebben extreem droge zomers achter de rug. Is de droogteschade daardoor ontstaan, of door onttrekking van grondwater? De relatie tussen oorzaak en gevolg moet goed worden uitgezocht. En dat is wat de ACSG doet.”

Wat heeft de ACSG gedaan met de kritiek?

“De ACSG heeft de werkprocessen opnieuw onder de loep genomen aan de hand van een kwaliteitsmanagementsysteem. We hebben daarbij ook gekeken waar het sneller kan en daarop de doorlooptijden verkort. En we zijn strakker gaan sturen op de planning. Verder willen we meer hydrologen aannemen ter ondersteuning van de commissie. Dit is onder ander nodig omdat het aantal aanvragen door de extreem droge zomers flink is gestegen. Maar met de huidige krapte op de arbeidsmarkt zijn deze mensen moeilijk te vinden. Verder wil de ACSG in overleg met Droogteschade.nl drie gebieden aanwijzen als pilotproject om de bulk van aanmeldingen te stroomlijnen. Daarbij kunnen boeren met Droogteschade.nl van dichtbij meekijken hoe het schadeonderzoek verloopt. Dat gebeurt nu overigens ook al. Bij elke aanvraag waar meer boeren bij betrokken zijn richt het ACSG-secretariaat een werkgroep op. Deze komt regelmatig bij elkaar om de stand van zaken door te nemen. Daarin zit ook vaak een vertegenwoordiger van LTO. De ACSG gaat altijd open en transparant te werk en zal dat ook blijven doen.”

Tenslotte: u bent zelf 20 jaar akkerbouwer geweest. Wat zou u tegen de boeren willen zeggen?

“Ik realiseer me dat boeren op dit moment erg onder druk staan, onder meer vanwege twee gortdroge jaren en door de stikstofcrisis. Maar ik wil benadrukken dat boeren altijd rechtstreeks bij Gedeputeerde Staten van hun provincie aan kunnen kloppen bij vermeende schade. Eén brief is voldoende. Nu dragen boeren ruim 35% van een eventuele schadevergoeding af aan Droogteschade.nl. Dat is dus niet nodig. Als je recht hebt op schadevergoeding, dan krijg je die gewoon. Daarnaast willen wij efficiënt en zorgvuldig werken. Als er via Droogteschade.nl 1.100 verzoeken naar ons toe komen via de provincies, vraag ik mij af hoe wij als ACSG dat binnen redelijke termijn kunnen afhandelen. Dan worden het ongetwijfeld zeer lange wachttijden en de vraag is of boeren daar mee geholpen zijn.”