Drie ANLb-succesfactoren van Natuurrijk Limburg
In Limburg hebben ze niet stilgezeten sinds de invoering van het ANLb. “Wandelaars zien de veranderingen in het landschap en de deelnemers zijn enthousiast over de eerste resultaten. We melden deze resultaten in Nature Today”, vertelt Harm Kossen van Natuurrijk Limburg trots. Wat het geheim vis an het Limburgse agrarisch natuur- en landschapsbeheer? Eén van de grote succesfactoren is volgens Kossen dat zij samen met de boeren ‘over het hek’ kijken en aansturen op resultaat met inzet van kennis van boer en ecoloog.
Beheerplan op maat en samen kijken naar resultaten
Het collectief Natuurrijk Limburg heeft 8 vaste veldmedewerkers in dienst en 400 boeren én 600 particulieren als deelnemers. Voordat het ANLb in 2016 werd ingevoerd, werd het beheer vooral van bovenaf gedirigeerd en achteraf gecontroleerd. “Nu de regie meer bij de collectieven ligt, kunnen we de gebundelde praktijkervaring en (ecologische) kennis effectief inzetten. We merkten dat het voor de deelnemers eerder niet altijd duidelijk was waar het beheer voor diende en dat ze de nodige kennis misten” vertelt Harm Kossen. “Het collectief is daarom vorig jaar begonnen met het organiseren van informatiedagen en velddagen, die goed werden bezocht. Bovendien monitoren onze veldmedewerkers het gebied op kwaliteit voor de verschillende soorten. Op basis daarvan adviseren ze bijvoorbeeld om oudere dode bomen in een hoogstamboomgaard te laten staan of een knip- en scheerheg uit te laten groeien tot struweelhaag. Dat maakt hem ecologisch gezien veel waardevoller.” De veldmedewerkers zijn geselecteerd op hun gebiedskennis van ecologie en de boerenpraktijk. Samen met de deelnemer stelt de veldmedewerker een op soorten toegespitst beheerplan op. De persoonlijke benadering voor een beheerplan op maat en samen kijken naar de resultaten zorgt voor veel enthousiasme onder de deelnemers.
Sturen op ecologische resultaten, niet alleen op regels
De deelnemersbegeleiding is voor Natuurrijk Limburg één van de hoofdtaken binnen het ANLb. Door het beheerplan gericht op het gebied af te stemmen, haal je maximale ecologische resultaten. Het plan vormt de basis voor het beheer van de komende jaren. En als de deelnemer dit volgt, voldoet hij zo ook meteen aan de eisen die vanuit Europa aan het beheer worden gesteld. De controle van het beheer wordt zo ook wat ‘menselijker’; minder gefixeerd op alleen de regels, maar vooral sturend op ecologische resultaten en met aandacht voor de beheerder als uitvoerder. Als een beheermaatregel toch niet goed wordt uitgevoerd of niet blijkt te werken, wordt het plan aangepast zodat het jaar daarop wel effect heeft. Kossen zegt: “Onze deelnemers hebben aangegeven erg blij te zijn met de begeleiding. Zij voelen zich veel meer eigenaar van het beheer, omdat zij nu mee kunnen denken”.
Agrarische ondernemers: puzzelstukjes in de natuur
Een tweede – weliswaar nog verder uit te bouwen – succes uit Limburg is de integrale benadering, vertelt Kossen. “We bekijken het gebied als één geheel, waarin ieder element een functie heeft. Samen met terreinbeherende organisaties als ARK, Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten kijken we hoe agrarische gronden een verbinding kunnen vormen tussen natuurgebieden. Dat doen we door graslanden goed te beheren of door struweelhagen aan te planten. Dit leidt tot een beheermozaïek in het leefgebied ‘droge dooradering’. Het geheel vormt een habitat voor veel soorten. Elke agrarische ondernemer is hierin een puzzelstukje. ”Ook de doelen van het beheer worden breder en meer in een landschappelijke context bekeken”, zegt Kossen. “Een botanisch grasland voldeed vroeger niet wanneer er te weinig flora aanwezig was van de Rode lijst (Dit is een overzicht van soorten die uit Nederland zijn verdwenen of dreigen te verdwijnen). Als een structuurrijk grasland omzoomd door struwelen, blijkt het van waarde voor veel faunasoorten die vroeger niet in beeld waren. Na waarnemingen van de moerassprinkhaan en grauwe klauwier in deze structuurrijke graslanden, pasten wij onlangs het plaatselijk beheer aan. Dit soort graslanden vormen verder een onderdeel van het leefgebied van reekalfjes, hazen en allerlei vlinder- en vogelsoorten.”
Verbinding landbouw en natuur
Natuurrijk Limburg is verantwoordelijk voor het ANLb, en zet zich in voor de opgave van de provincie Limburg om het Natuurnetwerk Nederland (NNN, de eerdere Ecologische Hoofdstructuur) vorm te geven. Tot nu toe heeft dat 200 hectare natuur opgeleverd, waarbij de eigenaren – boeren en particulieren – hun grond zelf blijven beheren. Ze laten het gebied bijvoorbeeld begrazen door vleesvee, waardoor natuurbeheer een vast onderdeel wordt van de bedrijfsvoering van de boer. Het is een derde succesfactor. Door zich sterk te maken voor agrarisch natuurbeheer én natuurrealisatie vormt Natuurrijk Limburg de ideale verbinding tussen landbouw en natuur. Kossen concludeert: “Natuur en landschap in onze provincie zijn gebaat bij boeren en burgers die actief beheer uitvoeren en daar plezier in hebben. Ieder vanuit zijn eigen motivatie en binnen zijn eigen mogelijkheden, maar met gezamenlijke aandacht en verantwoordelijkheid voor de omgeving”.