Natuur Veluwe uit balans door stikstof

Voor het Natura 2000-gebied de Veluwe is een ontwerp beheerplan opgesteld. Stikstof speelt daarin een grote rol want stikstofneerslag vormt een grote bedreiging voor dit unieke natuurgebied. Veel van de maatregelen in het beheerplan maken dan ook deel uit van het Programma Aanpak Stikstof (PAS). Of dat genoeg is om de natuur te behouden, wordt over zes jaar duidelijk.

De Veluwe is een van de ruim 160 Natura 2000-gebieden in Nederland. Voor alle Natura2000-gebieden worden beheerplannen opgesteld om de kwaliteit van de natuur in deze gebieden te behouden. Ook voor de Veluwe is zo’n beheerplan opgesteld. De provincie Gelderland is verantwoordelijk voor het behalen van de doelen en de uitvoering van de maatregelen die in het beheerplan zijn opgenomen. De uitvoering ligt doorgaans in handen van de terreinbeheerders en het waterschap.

Stikstof bedreiging voor natuur

Martin Bons, projectleider provincie Gelderland legt uit wat er zo speciaal aan de Veluwe is. “Met ruim 100.000 hectare is het een van de grootste Nederlandse natuurgebieden. Uniek is dat de natuur hier zo veel kwaliteit heeft, dat de Veluwe als Natura 2000-gebied is opgenomen in het Europese netwerk van de mooiste natuurgebieden. Daar mogen we best trots op zijn! Kenmerkend voor dit gebied zijn onder meer de overgangsvormen van zandverstuivingen naar droge heide, de oude eikenbossen en de sprengenbeken. Door het voedselarme milieu zijn er veel bijzondere habitattypen en soorten te vinden die binnen Europa relatief zeldzaam zijn. Door de neerslag van stikstof raakt de natuur uit balans.”

Taskforce adviseert provincie

Zo’n tien jaar gelden is een Taskforce ingericht om de provincie bij het opstellen van het beheerplan te adviseren. In deze begeleidingsgroep zaten onder meer vertegenwoordigers van de reactiesector, bedrijven, de landbouw, overheden en grondeigenaren. Als snel werd duidelijke dat stikstof een groot probleem voor de natuur opleverde. Dat speelde net in de periode waarin het PAS vorm begon te krijgen. De opzet van het beheerplan kwam daarmee een tijdje stil te liggen. Rond de inwerkingtreding van het PAS pakte de Taskforce de draad weer op.

PAS-maatregelen

In het ontwerp beheerplan zijn verschillende maatregelen opgenomen. Daar vallen ook verschillende PAS-maatregelen onder. Bons: “De focus ligt op extra beheer van de heide, de schrale graslanden en de vennen om de negatieve effecten van stikstof weg te nemen. Zo verwijderen we bagger en struikgewas om de vennen open te houden.” Daarnaast zijn er richtlijnen voor het bosbeheer opgesteld. “Bijvoorbeeld voor het laten liggen van dood hout voor bepaalde vogelsoorten. Maar ook voor het minder gebruiken van zware machines die de bosbodem dichtrijden. Het kan vaak lang duren voordat dit weer hersteld is. Daarom willen we deze machines niet meer in de kwetsbare eiken- en beukenbossen gebruiken.”

Discussies over beheer

Het vinden van geschikte alternatieven voor gangbare maatregelen valt niet altijd mee. “Begrip is er wel maar de beheerorganisaties moeten wel verder”, zegt Bons. “Samen zoeken we naar andere methoden. Dat geldt ook voor wensen die zij aangeven. Zo hebben de beheerders moeite met het grootschalig plaggen om stikstof van de bodem te verwijderen. Volgens hen doet dit meer kwaad dan goed omdat het effect van stikstof op de kale bodem nog veel erger is. Daarover zijn we dus in gesprek. Het doel staat immers voorop en waarom zou je niet voor een andere maatregel kiezen als die beter werkt? Wat dat betreft is het nog wel zoeken naar goede oplossingen. Kijk naar de oude eikenbossen, daar is het ei van Columbus nog niet voor gevonden. We zijn nu aan het experimenteren met steenmeel. Door het toevoegen van mineralen die heel langzaam vrijkomen, hopen we dat het evenwicht in de bodem zich herstelt.”

Recreatiezonering

Hoewel de Veluwe nadrukkelijk voor iedereen toegankelijk moet blijven zijn er in het ontwerp beheerplan ook maatregelen opgenomen om de recreatie in goede banen te leiden. “Zonering van recreatie kan daarvoor een goede oplossing zijn”, meent Bons. “Kabouterpaden en uitkijktorens trekken mensen aan zodat het op andere plekken rustig blijft. Het is in ieder geval niet de bedoeling dat de Veluwe op slot gaat, want een van de kenmerken van Natura 2000-gebieden is dat de natuur wel beleefd moet kunnen worden.”

Doelen halen

De provincie Gelderland is niet alleen verantwoordelijk voor de uitvoering van de maatregelen maar ook voor de resultaten daarvan. Bons: “Daarom houden we de vinger aan de pols waarbij we zowel de maatregelen zelf als de effecten daarvan monitoren. Voor de PAS-maatregelen geldt als deadline 2021. Dat is best spannend. Het is moeilijk aan te geven hoe de stikstofproblematiek zich ontwikkelt want er zijn nog zo veel andere factoren die meespelen. Denk aan het gebruik van elektrische auto’s of andere milieuvriendelijke innovaties. Een toename daarvan kan enorm helpen. Maar op dit moment baart de situatie vooral zorgen. Dat de neerslag van stikstof in de natuur moet worden aangepakt, is dan ook voor iedereen duidelijk.”

Het beheerplan heeft tot 13 december 2016 ter inzage gelegen. Na het doorlopen van de procedure om te komen tot een definitief beheerplan stellen de Gedeputeerde Staten, Binnenlandse Zaken, en de ministeries van Economische Zaken, Infrastructuur en Milieu, Binnenlandse Zaken en Defensie naar verwachting volgend jaar het definitieve beheerplan vast.