Water als verbindende factor binnen PAS

Veel maatregelen die provincies nemen om de natuur in Natura 2000-gebieden te herstellen in het kader van het Programma Aanpak Stikstof (PAS), zijn gericht op de waterhuishouding. Het is dan ook logisch dat er een nauwe samenwerking met de waterschappen is. In Brabant gaat dat nog een stapje verder. Hier coördineren de waterschappen de uitvoering van een groot deel van het hele pakket van PAS-herstelmaatregelen voor de provincie.

 De provincies zijn verantwoordelijk voor het realiseren van de PAS-herstelmaatregelen. De provincie Noord-Brabant heeft aan Waterschap Brabantse Delta, Waterschap de Dommel en Waterschap Aa en Maas gevraagd om samen met de terreinbeherende organisaties zorg te dragen voor de uitvoering. Piera Fehres, omgevingsmanager provincie Noord-Brabant: “Dat was een logisch gevolg van het samenwerkingsmodel waarmee we al werkten voor het Natuurnetwerk Brabant (NNB). De waterschappen zijn krachtige uitvoeringsorganisaties die gewend zijn om projectmatig te werken. Bovendien zijn veel herstelmaatregelen in Brabant gericht op de waterhuishouding.”

Grondverwerving

Niet overal viel de nieuwe opgave in 2016 in goede aarde. Bij Waterschap de Dommel verliep het begin van de gezamenlijke aanpak met horten en stoten. Sylvia van Gulik, programmacoördinator N2000/PAS Waterschap De Dommel: “In ons stroomgebied zijn de PAS-herstelmaatregelen vooral verspreid over twee grote gebieden met veel projecten en veel verschillende grondeigenaren. De PAS-herstelmaatregelen waren voor een groot deel nog niet concreet genoeg, waardoor we tegelijk startten met onderzoek én eigenaren bezoeken, terwijl de boodschap voor hen nog niet duidelijk was. Het gaat in totaal om 140 bedrijven die waarschijnlijk direct met de gevolgen van de PAS-herstelmaatregelen te maken krijgen. Bij de uitvoering van onze werkzaamheden zijn wij gewend om met de mensen in overleg te treden en te proberen om er samen uit te komen. Nu met de tijdsdruk van het PAS is dat wel een uitdaging hoe dat op een zorgvuldige manier te doen.”

Aan tafel

In de Natura 2000-gebieden Kempenland-West en Leenderbos, Groote Heide en de Plateaux is het waterschap onder meer bezig met het herstellen van beken, het omleiden van waterlopen en het verhogen van de grondwaterstanden om zo de stikstof in de natuur te lijf te gaan. In sommige gevallen moeten daarvoor landbouwbedrijven verplaatst worden. Omdat de doelstellingen van het PAS te kunnen realiseren, kan daarvoor in het uiterste geval grond gedwongen onteigend worden. Het waterschap praat met de eigenaren, maar ook met andere partijen die grond in het gebied hebben om tot oplossingen te komen, bijvoorbeeld door grond te ruilen. “Voor sommige eigenaren is het een moeilijke situatie die ze niet zo makkelijk naast zich neerleggen”, vertelt Van Gulik. Een mogelijke onteigening roept direct veel emoties op. Aan de ander kant zaten we laatst bij iemand aan tafel aan wie we konden vertellen dat de maatregelen op zijn grond toch niet nodig waren, zodat hij kon blijven. Daar was hij heel blij mee.”

Ruimte voor toekomstplannen

Voor Waterschap Aa en Maas is de situatie iets anders omdat hier in de Natura 2000-gebieden Groote Peel, Deurnse Peel en Mariapeel al ver voor het PAS sprake was van het verwerven van grond. Albert Vrielink, projectmanager Waterschap Aa en Maas: “In het kader van eerst de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) en later het Natuurnetwerk wisten de mensen al dat veel gronden een andere bestemming kregen. Het was wel steeds de vraag of daar geld voor beschikbaar zou komen. Dat veranderde met de komst van het PAS. De agrariërs zaten er niet op te wachten maar dat gaf wel ruimte om keuzes voor de toekomst met een eventuele doorstart op een andere plek te kunnen maken.”

 Partners in de streek

Het PAS-gebied dat voor een deel in de provincie Limburg ligt, is een bijzonder hoogveengebied. “Uniek voor Nederland en zelfs voor West-Europa,” zegt Vrielink. “Er is nog maar weinig levend hoogveen. Veel stukken zijn ontgonnen voor de landbouw, daar is in dit gebied hard aan gewerkt. Nu brengen we een deel terug in de oude stijl, waarbij we gunstige condities voor veenvorming creëren. De omgeving is hier met veel bezieling bij betrokken. Net zoals de provincies de expertise van de waterschappen hebben aangewend bij de uitvoering, hebben wij onze partners in deze streek gevraagd samen met ons hieraan te werken. De doelen reiken soms verder dan de ecologie of de waterhuishouding. Gaat het bijvoorbeeld om recreatie of cultuurhistorische zaken dan zijn initiatieven welkom. We kijken dan hoe we die kunnen faciliteren of mee kunnen laten lopen bij de uitvoering van de herstelmaatregelen.”

Inpassingsplannen

Na een periode van wennen aan elkaar staat de samenwerking tussen de provincie en de waterschappen nu stevig op de rails. Van Gulik: “Er zijn diverse overleggen waarbij de provincie en het waterschap bij elkaar aan tafel zitten. Als er iets moet gebeuren, kun je snel schakelen.” Dat is zeker in het geval van de grondverwerving een pre, vindt Vrielink. “Het proces verloopt daardoor soepel en dat zie je terug in de planning want we lopen goed op schema.” Voor de komende tijd staan vooral in het teken van voor de Provinciale inpassingsplannen (PIP) [link: https://www.brabant.nl/applicaties/producten/provinciaal_inpassingsplan_inzage_6212.aspx]. Ook daarbij trekt de provincie op met de waterschappen die onder meer de communicatie met de omgeving verzorgen. Fehres: “Het voordeel is vooral dat je gebruik maakt van elkaars kracht. De provincie is bestuurlijk sterk, de waterschappen zijn gewend om met de omgeving en met de natuur te werken en dat versterkt elkaar.”

Download hier de brochure Programma Aanpak Stikstof in de provincie Brabant waarin is aangegeven welke PAS-herstelmaatregelen de waterschappen in hun stroomgebieden uitvoeren.

Foto bij nieuwsoverzicht PAS: In 2016 ondertekenden de provincie Noord-Brabant en Waterschap Aa en Maas de bestuursovereenkomst waarin de samenwerking op het gebied van de PAS-herstelmaatregelen is vastgelegd. V.l.n.r.: de heer Van den Hout, gedeputeerde provincie Noord-Brabant en de heer Verheijen, dijkgraaf Waterschap Aa en Maas. Beeld: Waterschap Aa en Maas.