Wolven zijn internationaal beschermd. In twee internationale verdragen staat welke diersoorten moeten worden beschermd en wat die bescherming inhoudt:
Nederland en de andere lidstaten van de Europese Unie zijn aangesloten bij die verdragen.
Om aan de internationale afspraken te voldoen, heeft de EU de Habitatrichtlijn opgesteld. Die gaat over het beschermen en waar nodig het herstellen van de biodiversiteit en kwetsbare leefgebieden. In de bijlage (Annex) van de Habitatrichtlijn staan lijsten met diersoorten en hun beschermingsstatus, gebaseerd op de verdragen van Bern en Bonn.
Op 14 juli 2025 is de beschermingsstatus van wolven in de Habitatrichtlijn aangepast van ‘strikt beschermd’ naar ‘beschermd’. Lees meer over de totstandkoming van de aanpassing.Deze link opent in een nieuw tabblad De Rijksoverheid werkt aan een aanpassing van de nationale wetgeving op basis van de aangepaste Habitatrichtlijn (zie hieronder).
Ondanks de wijziging blijft de wolf een beschermde soort onder zowel EU-wetgeving als het internationale Verdrag van Bern. Lidstaten blijven verplicht om de staat van instandhouding te monitoren en zo nodig maatregelen te nemen om die te behouden of te verbeteren. Maar de aanpassing biedt meer ruimte om (waar nodig) de wolvenpopulatie te beheren om het samenleven tussen mensen en wolven te verbeteren. Ook blijft het mogelijk om wolvenschade aan vee te compenseren. Lees meer op de website van het Europees Parlement.Deze link opent in een nieuw tabblad
Een ander internationaal juridisch kader vormt het Verdrag van Washington (CITES)Deze link opent in een nieuw tabblad. Dat verdrag geldt voor het vervoeren van dode of levende wolven of delen daarvan.
Nationaal is de bescherming van wolven opgenomen in de Omgevingswet. Dit houdt in dat het verboden is om:
De Rijksoverheid werkt aan de doorvertaling van de aangepaste HabitatrichtlijnDeze link opent in een nieuw tabblad (zie hierboven) naar de Nederlandse wetgeving. Het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) verwerkt de wijziging in een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB).
Deze AMvB treedt over enkele maanden in werking. Tot die tijd geldt een overgangsperiode met andere regels. In die periode is de specifieke zorgplicht uit het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) van toepassing. Dat betekent dat het doden of verstoren van wolven en hun leefgebieden strafbaar blijft.
Lees meer over de juridische aspecten en voornaamste wettelijke kaders in hoofdstuk 3 (pagina 24) van het Wolvenplan 2025Deze link opent in een nieuw tabblad(bijgewerkt op 18-04-2025).
Het is belangrijk om het begrip ‘verjagen’ te verduidelijken. Verjagen is een maatregel waardoor de wolf vlucht, zonder dat het dier in gevaar komt en/of gewond raakt. Verjagingsmiddelen moeten altijd proportioneel zijn aan de situatie. In het Wolvenplan 2025 – Bijlage InterventierichtlijnenDeze link opent in een nieuw tabblad(bijgewerkt op 18-04-2025) worden drie vormen van verjaging onderscheiden:
Wolvenwelpen worden geboren in het voorjaar. Er wordt bewust pas verslag gedaan over welpen in de voortgangsrapportage van september.
Wolvenwelpen zijn van nature niet schuw. Pas naarmate ze ouder worden, leren ze dit gedrag van hun ouders. In de eerste maanden zijn wolvenwelpen daardoor erg verstoringsgevoelig. Berichtgeving over welpen veroorzaakt extra aandacht en kan tot gevolg hebben dat mensen op zoek gaan naar de welpen. De aanwezigheid van (meer) mensen in de buurt van de welpen, verhoogt de kans dat de ouderdieren de welpen niet durven te benaderen of te verplaatsen. Dit kan er vervolgens voor zorgen dat de welpen onderkoeld raken, worden aangevallen door een vos en/of dat jonge wolven wennen aan de aanwezigheid van mensen. Daarom is het, op basis van de Omgevingswet, belangrijk om dergelijke verstoring zoveel mogelijk te beperken.
Aan het einde van de zomer zijn de welpen groter en sterker. Bovendien verplaatsen de welpen zich dan in een groter gebied. Er is dan dus minder kans op de verstoring van welpen.
Veiligheid van mensen staat bovenaan. Wanneer die veiligheid acuut in het geding is, kan op last van de burgemeester altijd worden ingegrepen. In dergelijke situatie is de burgemeester het bevoegd gezag. Een burgemeester kan direct ingrijpen op basis van de Gemeentewet (art 175 en 176). Dat hoeft dus niet te gebeuren op basis van de Wet Natuurbescherming.
Ook provincies kunnen op basis van de Omgevingswet ingrijpen wanneer openbare orde en veiligheid in het geding is. De daarvoor te hanteren procedures zijn eerst gericht zijn op het voorkomen van onveilige situaties dan op het acuut inspelen daarop. Lees hiervoor de interventierichtlijnen uit het Wolvenplan 2025Deze link opent in een nieuw tabblad(bijgewerkt op 18-04-2025).
In het Wolvenplan 2025 – Bijlage InterventierichtlijnenDeze link opent in een nieuw tabblad(bijgewerkt op 18-04-2025) wordt onderscheid gemaakt tussen een probleemsituatie en een probleemwolf. Het verschil tussen die twee is dat een probleemwolf problematisch gedrag vertoont dat niet noodzakelijk onnatuurlijk, maar wel afwijkend of ongewenst is. Het gaat om gedrag dat een wolf zeer waarschijnlijk heeft aangeleerd als reactie op menselijke omstandigheden.
In een probleemsituatie gedraagt een wolf zich niet afwijkend, maar ontstaan wel conflictsituaties. Dergelijke situaties zijn niet helemaal te voorkomen, maar de impact kan worden beperkt door het nemen van de juiste maatregelen. Bij een probleemwolf kan, na nadere afweging, het verwijderen van dat individu uit de populatie (doden) uiteindelijk de enige overgebleven oplossing zijn.
Het is ook denkbaar dat een optelsom van meerdere situaties en/of incidenten leidt tot kwalificatie als probleemsituatie en/of probleemwolf.
Interventierichtlijnen bieden handvatten voor onvoorziene situaties. Op dat moment moet een bevoegd gezag op basis van eigen afwegingen besluiten nemen. De richtlijnen bieden daar ruimte voor. In sommige gevallen zal het nodig zijn hiervoor een expert te raadplegen. Ook daarvoor bieden de richtlijnen handreikingen.
De richtlijnen zijn opgesteld op basis van wettelijke en beleidsmatige kaders en op basis van huidige ervaringen in binnen- en buitenland. Een aantal van de beschreven situaties hebben zich in Nederland echter nog niet voorgedaan. Daar is nog geen ervaring mee en hierover bestaat nog geen jurisprudentie. Het is denkbaar dat de richtlijnen op basis van toekomstige ontwikkelingen moeten worden bijgesteld. Om dit te kunnen doen is het belangrijk probleemsituaties ook als leermoment te kunnen gebruiken. Om die reden wordt documentatie en analyse van de situatie expliciet als actie benoemd in een aantal situaties. De richtlijnen zullen periodiek tegen het licht worden gehouden en zo nodig aangepast.
Het in deze interventierichtlijnen verwoorde beleid dient te worden verankerd in provinciale regelgeving (beleidsregels, verordeningen e.d.) waaronder bijvoorbeeld de provinciale valwildregeling.
De wolf ‘is’ van niemand. In het wild levende dieren noemt men juridisch ‘res nullius’-dieren. Dit zijn dieren zonder eigenaar. Hiertoe behoort ook de wolf.
Het uitzetten van dieren is verboden volgens artikel 5.1,Deze link opent in een nieuw tabblad tweede lid, aanhef en onder g van de Omgevingswet, en artikel 11.61Deze link opent in een nieuw tabblad, eerste lid van het Besluit activiteiten leefomgeving. eerste lid van de Wet natuurbescherming. Hiermee is het dus ook verboden om wolven uit te zetten.
Artikel 1a, aanhef en onder 1 van de Wet op de economische delicten stelt dat overtreding van artikel 5.1, tweede lid, aanhef en onder g van de Omgevingswet een economisch delict vormt. Volgens artikel 2 van Wet op de economische delictenDeze link opent in een nieuw tabblad is het opzettelijk uitzetten van een wolf een misdrijf. Hier staat een maximale gevangenisstraf op van zes jaar, een taakstraf of een geldboete van de vijfde categorie (maximaal 103.000 ,- euro). Hierbij kunnen ook bijkomende straffen en maatregelen worden opgelegd. De rechter bepaalt uiteindelijk de hoogte van de staf.
Het afschieten van de wolf kan alleen worden toegestaan met inachtneming van de betreffende regels onder het Verdrag van Bern en de Habitatrichtlijn. Hierbij moet aan drie cumulatieve criteria voldaan worden:
Vooral deze laatste twee eisen maken afschot van een gezonde wolf al snel problematisch. Het is regelmatig voorgekomen dat lidstaten in dit verband op de vingers getikt zijn door de Europese Commissie voor afschot van wolven of andere grote roofdieren dat niet in overeenstemming was met de internationale regels.
Op 14 juli 2025 is de beschermingsstatus van wolven in de Habitatrichtlijn aangepast van ‘strikt beschermd’ naar ‘beschermd’. De Rijksoverheid werkt aan een aanpassing van de nationale wetgeving op basis van de aangepaste Habitatrichtlijn. Wanneer de wetgeving afgerond is, zal dat gevolgen hebben voor de regels over het schieten op wolven en wordt bovenstaande informatie bijgewerkt.
Omgevingsvergunningen moeten duidelijk en precies aangeven welk doel daarmee is gediend, en gebaseerd zijn op wetenschappelijke gegevens, zegt het hof. Alleen wijzen op mogelijke problemen die de wolven kunnen veroorzaken is onvoldoende.
Het voorzorgsprincipe in de Habitatrichtlijn schrijft verder voor dat voordat toestemming wordt gegeven, eerst duidelijk moet zijn hoe het staat met de populatie en de gevolgen die het doden van exemplaren heeft. Als hier onzekerheid over is, mag geen ontheffing worden gegeven. Hiervan mag alleen worden afgeweken in geval van acute veiligheidsrisico’s voor mensen.
De colleges van Gedeputeerde Staten van de provincies zijn bevoegd gezag om maatregelen toe te staan of te laten nemen. Zij kunnen op grond van artikel 8.74k van het Besluit kwaliteit leefomgevingDeze link opent in een nieuw tabblad beslissen om het vangen of doden van een wolf toe te staan wanneer de volksgezondheid of de openbare veiligheid in het geding is.
Voor er dergelijke maatregelen genomen kunnen worden dienen andere oplossingen te worden afgewogen. Indien die niet voorhanden zijn, dan is ingrijpen mogelijk. Dat kan bijvoorbeeld door een wolf te vangen. Het is daarbij een optie om het dier te voorzien van een zender waardoor bij noodzaak de wolf snel opgespoord kan worden. Voor het vangen en zenderen wordt de wolf in principe verdoofd.
Binnen Europa wordt verschillend invulling gegeven aan de bescherming van wolven. Dit hangt vooral af van de per land of regio verschillende status in de habitatrichtlijn (bijlage IV of bijlage V soort). In een aantal Europese landen of regio’s mag de wolf beheerd worden. Dat wil zeggen dat het doden van de wolf plaatsvindt binnen een set aan beheersmaatregelen, die verenigbaar zijn met een gunstige staat van instandhouding.
In een aantal landen kunnen uitzonderingen (derogatie) worden aangevraagd op de algemene beschermingsstatus om onder meer schade aan veehouderij tegen te gaan, wanneer geen andere bevredigende oplossing bestaat. Sinds een aantal jaren wordt in Frankrijk en Zweden afschot van een aantal wolven toegelaten.
Op 14 juli 2025 is de beschermingsstatus van wolven in de Habitatrichtlijn aangepast van ‘strikt beschermd’ naar ‘beschermd’. De Rijksoverheid werkt aan een aanpassing van de nationale wetgeving op basis van de aangepaste Habitatrichtlijn. Wanneer de wetgeving afgerond is, zal dat gevolgen hebben voor de regels over het schieten op wolven en wordt bovenstaande informatie bijgewerkt.
Het is verboden om in het wild levende wolven in hun natuurlijke verspreidingsgebied opzettelijk te doden, te vangen of te verstoren. Het doden van een wolf kan leiden tot een gevangenisstraf tot zes jaar, een taakstraf of geldboete van de vijfde categorie (maximaal € 103.000 ,- ).
Door de felle jacht op de wolf, was het dier eind negentiende eeuw bijna uitgestorven in Europa. De wolf kwam alleen nog voor op een aantal plekken in Oost-Europa en gebergtes in Italië en Spanje. Om te voorkomen dat de wolf helemaal verdween van uit Europa, tekenden de Europese landen in 1982 een akkoord waarmee de wolf een beschermde diersoort werd. Het dier mocht niet meer worden verjaagd en gedood.
