Gans

In Nederland overwinteren steeds meer ganzen. Het zijn er nu zo’n 2 miljoen per jaar. De vruchtbare landbouwgronden en zachte winters maken Nederland erg aantrekkelijk. Deze twee factoren zorgen voor een continu aanbod van eiwitrijk gras. Daarnaast is in ons land veel water, waar de ganzen ’s nachts overnachten.

Naast overwinterende en doortrekkende ganzen zijn er soorten die ook in Nederland broeden. De grauwe gans, brandgans, kolgans, Nijlgans en Canadese gans doet dit in toenemende mate. Hierbij kan schade worden aangericht. Schade aan voornamelijk grasland, graszaad, suikerbieten en aardappelen. Ook bij andere akkerbouwgewassen, vollegrondsgroenten en bloem(bol)gewassen kan schade ontstaan.

Het aanvragen van een tegemoetkoming voor ganzenschade gaat via MijnFaunazaken.

De gans

De gans is een watervogel die tot dezelfde familie behoort als zwanen en eenden: Anatidae. Ganzen hebben een vrij fors lichaam bekleed met (dons)veren, een lange nek, stevige poten en een sterke snavel. Afhankelijk van de soort is een gans 75 tot 90 cm lang en weegt hij 2 tot 4 kilo. De gemiddelde leeftijd van een gans ligt tussen de 15 en 25 jaar.

In Nederland komen rond de vijftien verschillende soorten ganzen voor:

  • Brandgans
  • Dwerggans
  • Grauwe gans
  • Canadese gans
  • Indische gans
  • Kleine rietgans
  • Kolgans
  • Nijlgans
  • Roodhalsgans
  • Rotgans
  • Sneeuwgans
  • Soepgans
  • Taigarietgans
  • Toendrarietgans
  • Witbuikrotgans

De meeste ganzensoorten zijn soorten die hier van nature voorkomen. De afgelopen drie decennia zijn hier ook ganzensoorten verschenen wiens leefgebied zich oorspronkelijk niet in Nederland bevindt. Denk hierbij aan de Canadese gans, Indische gans en Nijlgans. Ook de soepgans is een bijzondere in het rijtje. Een andere benaming voor deze gans is ‘verwilderde boerengans’. Deze ganzen zijn afstammelingen van losgelaten of ontsnapte gehouden ganzen.

Beleid

Provincies zijn in Nederland verantwoordelijk voor het ganzenbeleid. In de meeste provincies zijn ganzenfoerageer-, of ganzenrustgebieden vastgesteld, waar grondgebruikers in de wintermaanden een vergoeding kunnen krijgen om ganzen met rust te laten. Buiten die gebieden worden de ganzen actief verjaagd. Ook na afloop van de rustperiode, wanneer de meeste trekkende ganzen weer vetrokken zijn, vindt actieve verjaging en bejaging plaats.

De precieze uitwerking van ganzenbeleid is per provincie verschillend. In Overijssel, Limburg en Flevoland bestaan geen foerageergebieden meer. Voor meer informatie verwijzen wij naar de betreffende provincie, of Faunabeheereenheid.

Vanwege de complexiteit van het ganzenvraagstuk, heeft de Maatschappelijke Adviesraad Faunaschade (MARF) in 2021 advies aan de provincies uitgebracht over ganzenbeleid. De Adviesraad constateert dat niemand gelukkig is met de combinatie van de omvangrijke schade, de grote aantallen geschoten ganzen, de hoge kosten van tegemoetkomingen en de complexiteit tussen en binnen de niveaus in de regelgeving. De Adviesraad roept de provincies op hierover het gesprek aan te gaan.

BIJ12 start onderzoek naar mogelijke verbetering taxatie grasschade

Om te beoordelen of de richtlijnen aan de hand waarvan de schade wordt vastgesteld nog effectief zijn, is in 2021 een onderzoek door BIJ12 gestart.

Dieet en eetgewoonte

Het voedsel van een gans bestaat voornamelijk uit grassen, plantenwortels, en oogstresten. Denk hierbij ook aan zaden, graan, zeekraal en moerasplanten.

Afhankelijk van de soort graast een gans zeven tot twaalf uur per dag. Een halve tot een hele kilo gras wordt tijdens deze periode opgegeten. Ganzen eten zoveel vanwege hun niet efficiënte spijsvertering. Driekwart van dit opgenomen voedsel verlaat het lichaam weer in de vorm van keutels. Per vier minuten wordt een keutel geproduceerd.

Beschermde status

De meeste ganzensoorten die in Nederland voorkomen zijn beschermd onder de Wet natuurbescherming, de Nederlandse wet die aansluit op de Europese Vogelrichtlijn. Sommige uitheemse ganzensoorten zijn niet beschermd onder deze wet of onder de Europese Vogelrichtlijn. Deze niet beschermde soorten mogen bejaagd worden.

In sommige gevallen mogen beschermde ganzensoorten toch bejaagd worden. Per provincie verschillen de regels hierover. Sommige provincies hebben een vrijstelling of ontheffing voor bepaalde ganzensoorten afgegeven. Bij andere provincies dienen boeren of jagers een machtiging voor afschot aan te vragen. Voor meer informatie kunt u terecht op de website van de Faunabeheereenheid van uw provincie.

Schade door de gans voorkomen

Lees meer over het voorkomen van schade door ganzen in de Faunaschade PreventieKit (FPK).

Onderzoek naar ganzen(schade)

Praktijkproef inzet lasers voor beperking ganzen- schade
J.B.Latour, J. Stahl. 2018. ”Praktijkproef inzet lasers voor beperking ganzen- schade”. A&W-rapport 2388, Sovon rapport 2018/08. Altenburg & Wymenga ecologisch onderzoek, Feanwâlden & Sovon Vogelonderzoek Nederland, Nijmegen.
Bekijk hier het rapport.

Jongejans E., Nolet B.A., Schekkerman H., Koffijberg K. & de Kroon H. 2015. Naar een effectief en internationaal verantwoord beheer van de in Nederland overwinterende populatie Kolganzen.Sovon-rapport 2014/56, CAPS-rapport 2014/02. Sovon Vogelonderzoek Nederland, Nijmegen. Link rapportage

Majoor, F. & B. Voslamber, 2016. Verslag kleurringen van Nijlganzen en Grote Canadese Ganzen 2011-2015. Sovon Vogelonderzoek Nederland, Nijmegen. Link rapportage

Bos. D & C. Udding, 2015. Hotspots van schade door ganzen in Nederland. A&W-rapport 2052. Altenburg & Wymenga ecologisch onderzoek, Feanwâlden. Link rapportage

Schekkerman H., Hornman M. & van Winden E. 2014. Monitoring van het gebruik van ganzenfoerageergebieden in Nederland in 2012/13. Sovon-rapport 2014/28. Sovon Vogelonderzoek Nederland, Nijmegen. Link rapportage