Ecologie

Hoe ziet een wolf eruit en hoe en waar leeft dit dier? Wat eet een wolf en wat is het gedrag van zwervende wolven? Lees hieronder meer over de ecologie van de wolf.

Hoe ziet een wolf eruit?

De wolf is een middelgroot roofdier en heeft een schouderhoogte van ongeveer 65 tot 80 centimeter. Mannelijke wolven wegen ongeveer 45 kilogram en vrouwelijke wolven circa 40 kilogram. Wolven lijken op grote honden, maar onderscheiden zich door de grote kop met een breed voorhoofd, relatief korte oren, een hoge smalle borstkast en een langere romp. De staartlengte omvat ongeveer één derde van de lichaamslengte. In tegenstelling tot de hond beweegt de staart van een wolf niet veel en is deze borstelig. De kop van de wolf is qua kleuren redelijk contrastrijk waarbij de wang een bleke onderzijde kent met een duidelijk herkenbare zwarte liprand. De oren hebben een lichte binnenkant met een donkere rand.

Hoe en waar leeft de wolf?

Wolven zijn sociale dieren en leven in groepsverband (roedels). Een roedel bestaat veelal uit meerdere generaties (ouderdieren en hun nakomelingen) en bestaat uit 2 tot 10 dieren. Ervaringen van ouders of oudere roedelgenoten en die zij nu in hun gedrag uiten, worden door hun jongen overgenomen (Langenhof & Komdeur, 2018). Dit is onder andere van belang voor hun voedselkeuze en het vinden van een eigen territorium. Dieren kiezen vaak een leefgebied dat qua omgevingsprikkels lijkt op de prikkels die ze in het ouderlijk territorium hebben waargenomen (Davis & Stamps, 2004). Wolven hebben een groot leefgebied van gemiddeld 200 vierkante kilometer. De exacte omvang wordt onder andere bepaald door het voedselaanbod, beschikbare dagrustplaatsen en onderlinge concurrentie. Door de omvang van het territorium overlapt hun leefgebied nagenoeg altijd met menselijke activiteiten en/of landbouwgebied. Wolven kunnen in vrijwel elk landschap voorkomen; het zijn habitatgeneralisten. Ze hebben echter wel de voorkeur – zeker als het om voortplanting gaat – voor gebieden met een bosdekking van ongeveer 45%. Daarnaast is het van belang dat het voedselaanbod hoog genoeg is en spelen de dichtheid aan wegen en de mate van menselijke activiteiten (kans op verstoring) ook een grote rol in de keuze voor een leefgebied. Gebieden met grote aaneengesloten stukken natuur waar voldoende dagrustplaatsen aanwezig zijn, hebben de voorkeur. Al het overige habitat, ook intensief door mensen benut cultuurlandschap, wordt door wolven benut, zij het vooral om van natuurgebied naar natuurgebied te komen, vooral ’s nachts.

Wat eet de wolf?

Een wolf eet 3 tot 4 kilo vlees, merg en ingewanden per dag. Wolven kunnen ook 10 kilo voedsel in één keer eten en daar dagenlang van leven. Een roedel wolven gaat in zijn leefgebied bij voorkeur op zoek naar makkelijk te bemachtigen en ongevaarlijke prooien. In die zin zijn wolven opportunistisch en risicomijdend. Wolven proberen vaak een prooi uit te putten door het over lange afstand te laten rennen. Daarnaast vallen oude, zieke, zwakke en jonge onervaren dieren eerder ten prooi aan wolven dan gezonde, volwassen dieren. Wolven eten met name grotere wilde hoefdieren waarbij ree het belangrijkste aandeel van het dieet vormt. Daarnaast worden zwijnen, edelherten en damherten gegeten, maar ook kleine dieren zoals muizen, ratten en bevers. Landbouwhuisdieren, met name schapen, vormen meestal een klein aandeel in het dieet van gevestigde wolven. Zwervende wolven daarentegen kunnen overal opduiken. Dit zijn vaak jonge onervaren wolven die op zoek zijn naar een eigen territorium. Door trefkans en gemak (wolven zijn risicomijdend) vormen voor dergelijke wolven ook landbouwhuisdieren een frequente prooi.

Zwervende wolven

De meeste jonge wolven verlaten als jaarling in het 2e levensjaar de roedel om zelf een territorium te vinden en zich voort te planten. Een territorium wordt vaak gezocht in de buurt van de ouderlijke roedel, maar wolven kunnen ook honderden kilometers afleggen op zoek naar eigen territorium. Dergelijke wolven die op zoek zijn naar nieuw leefgebied, worden ook wel gezien als ‘zwervende wolven’. Afhankelijk van de geschiktheid van een gebied (o.a. bepaald door de mate van prooidieren en rust) en of deze nog vrij is van andere wolven, kan deze door de zwervende wolf ingenomen worden als leefgebied. Zwervende wolven zijn lastig in beeld te krijgen omdat het dier geen zichtbare sporen achterlaat (zoals wolvenkeutels of -sporen). Een verklaring voor de afwezigheid van sporen zou kunnen zijn dat deze rondtrekkende wolven verkennen of er al sprake is van een territorium van een andere wolf. Een vreemde wolf wordt in een territorium van een ander wolf vaak niet gedoogd. Daarom beweegt een rondtrekkende wolf zich uiterst voorzichtig door het landschap. Pas zodra een wolf een geschikt leefgebied heeft gevonden, laat de wolf duidelijke sporen in het veld achter om het ingenomen territorium te markeren.

Video: Hoe leeft de wolf?

Transcript, bron en disclaimer

Transcript:
In beeld: Een groen bos met loof en naaldbomen, onderbroken door uitgestrekte heidevelden. Op een met gras begroeid bospad loopt een wolf.

Tekst in beeld: De wolf in Gelderland.

Voice over: "In 2015 werd voor het eerst in bijna 150 jaar weer een wilde wolf waargenomen in Nederland.”

Vrouw in de auto: “Hier in Hoogezand? Dat is toch een wolf?”
Man in de auto: “Ja”.
Vrouw in de auto: “Ja, dit is echt een wolf.”

In beeld: De wolf rent door het dorp

Voice over: "In 2018 vestigt een wolvin zich op de Veluwe. En het jaar daarop worden er voor het eerst weer wilde wolven geboren in Gelderland. ”

In beeld: Langs een ven in het bos rent de moeder wolf gevolgd door de jongen en het mannetje

Voice over: “Hiermee is het indrukwekkende roofdier definitief teruggekeerd in ons land. En dat heeft positieve effecten voor de omringende natuur. Prooidier populaties worden gezonder omdat de wolf vooral zwakkere dieren dood. Een gezond prooidier kan zich goed verdedigen. En vormt een risico voor de wolf. Het dieet van de wolf bestaat voornamelijk uit reeën, herten wilde zwijnen en overig wild. In Nederlandse natuurgebieden is ruim voldoende wild voorhanden om de aanwezige wolven te voeden. Het komt desondanks voor dat wolven vee doden. Dit gebeurt meestal wanneer jonge wolven op zoek zijn naar een nieuw territorium. Waarbij ze tot wel 70 kilometer per dag afleggen. In een gebied met voldoende wilde prooidieren komt dit nauwelijks voor. Voorwaarde is wel dat het vee voldoende wordt beschermd met zogenaamde wolvenrasters. Deze omheining heeft als bijkomend voordeel, dat het ook beschermt tegen aanvallen van honden.”

In beeld: Een ijzeren hek beschermt een kudde schapen

Voice over: “Er zijn ook diersoorten die profiteren van de aanwezigheid van de wolf. Achtergelaten prooi resten zijn een welkome aanvulling voor aaseters. Daarnaast krijgt kwetsbare vegetatie weer een kans omdat er minder wordt kaalgegraasd door wilde hoefdieren. Dit zorgt voor een betere balans in het ecosysteem. Maar wat betekent het voor mensen die zich in het leefgebied van een wolf bevinden? En hoe herken je een wolf? En wat moet je doen als je er een tegenkomt?”

In beeld: Een wolf op de hei

Voice over: “Wolven vestigen zich in gebieden met voldoende rust, ruimte en wilde prooidieren. De van nature schuwe wolf, ziet de mens niet als prooidier. Maar als jager. Ze zullen contact met mensen dan ook zoveel mogelijk vermijden.”

In beeld: Een wolf schrikt van iets en rent weg.

Voice over: “Toch is het belangrijk dat bij een eventuele ontmoeting met een wolf, een aantal regels in acht worden genomen. Want net als bij andere wild dieren dient er terughoudend te worden omgegaan met de wolf.”

In beeld: Een animatie van een wolf, mens en hond, ter uitleg.

Voice over: “Hoe weet je of je met een wolf te maken hebt? Een wolf is duidelijk groter dan de gemiddelde hond. Hij meet op schouderhoogte wel tachtig centimeter. De wolf heeft een rechte rug, een volle hangende staart met zwarte punt, en een dikke nek. De vacht is beige tot rossig-bruin. De poten van een wolf zijn opvallend lang en sterk. De oren zijn relatief kort, minder spits en staan ver uit elkaar, op de brede kop. De ogen staan scheef en zijn vaak geel. Rondom de bek is de vacht wit.”

In beeld: Op een foto van het zijaanzicht van een wolf zijn alle kenmerken aangegeven met pijltjes. De verschillen met de hond zijn herkenbaar.

Voice over: “Als je een wolf tegenkomt, blijf dan kalm en geef het dier de ruimte."

In beeld: Een gezin ziet in de verte een wolf.

Voice over: "Neem zo nodig wat afstand door achteruit te stappen of rustig weg te lopen. Jonge wolven kunnen nieuwsgierig zijn. Als ze te dichtbij komen, maak jezelf dan groot. Maak gebaren en spreek luid. Loop een wolf in geen geval achterna. Maar vooral, geniet van een bijzondere en zeldzame ontmoeting met dit schuwe dier.”

In beeld: De wolf kijkt nieuwsgierig naar het gezin en loopt dan het bos in.

Voice over: “Een wolf zal vooral handelen uit zelfbescherming. Bijvoorbeeld als hij zich bedreigd voelt of als hij zijn territorium of jongen moet verdedigen. Dit is vooral voor hondenbezitters van belang. Want een wolf kan een hond als concurrent en indringer zien. Aanvallen op loslopende honden komen incidenteel voor. Houdt een hond dus altijd aangelijnd, in een gebied waar wolven leven. Net als voor alle andere wilde dieren geldt: laat geen voedsel achter in de natuur. Daarmee wordt voorkomen dat wolven voedsel gaan associëren met mensen. En zo hun schuwheid verliezen. Het is belangrijk dat hun natuurlijke gedrag intact blijft. Ervaringen in Duitsland, waar de wolf al sinds 2000 weer voorkomt wijzen uit dat er voor mensen geen risico is, zolang deze regels worden gevolgd. De verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij de mens. Een wolf vertoont slechts natuurlijk gedrag.”

In beeld: Op een heuveltje staat een wolf op de uitkijk in de zon. De wolf loopt door het hoge gras

Voice over: “De afgelopen jaren hebben aangetoond dat het goed gaat met de wolven in Gelderland. De natuur past zich aan en vindt al snel een nieuw evenwicht. Hoe de wolvenpopulatie zich in Gelderland zal ontwikkelen is mede afhankelijk van de mens. Als we de wolf beter leren kennen en herkennen en als we zorgvuldig met deze intrigerende dieren omgaan, is er misschien een mooie toekomst voor de wolf in Gelderland.”

In beeld: Vijf wolven scharrelen tussen de bomen. Eén snuffelt aan de camera terwijl de anderen lijken te spelen tussen het mos en de struiken.

Voice over: “Ga voor meer informatie naar www.gelderland.nl/de-wolf.”

In beeld: De wolven rennen dieper het bos in.
Op de voorgrond de tekst: deze film is gemaakt in opdracht van Provincie Gelderland, Ede. Een productie van Luc Enting films.

Bron: Provincie Gelderland

Disclaimer: BIJ12 is geen eigenaar van deze video en niet betrokken geweest bij de productie van de video. BIJ12 is daarom niet verantwoordelijk voor de inhoud van de video.

BNR Nieuwsradio heeft een vijfdelige podcastserie ‘De kwestie wolf Deze link opent in een nieuw tabblad’ gemaakt over de wolf in Nederland. Elke aflevering wordt de aanwezigheid van de wolf vanuit een ander perspectief belicht. Na het beluisteren van deze podcastserie kan jij zelf een positie innemen in het maatschappelijk debat over de wolf. De podcast is gemaakt in samenwerking met het Interprovinciaal Overleg (IPO) Deze link opent in een nieuw tabblad, de vereniging van de twaalf samenwerkende provincies, en BIJ12.

Luister naar de podcast Deze link opent in een nieuw tabblad
De cover van de podcastserie 'De Kwestie Wolf'

Veelgestelde vragen

Wat voegt de wolf toe aan de natuur?

De komst van de wolf heeft invloed op de natuur. Een wolf jaagt vooral op zieke en zwakke dieren en helpt daardoor de populaties van prooidieren gezond te houden. De resten van een prooi bieden voedsel aan aaseters, zoals raaf en zeearend maar ook allerlei insecten. Daarnaast kunnen wolven ook een indirecte invloed hebben op bijvoorbeeld de bosverjonging. Door de aanwezigheid van een wolf kunnen hoefdieren bepaalde gebieden mijden. Daar krijgen jonge boompjes, die anders worden weggegeten, kans om op te groeien.

Hoeveel wolven leven er in een roedel?

Een roedel bestaat veelal uit meerdere generaties (ouderdieren en hun nakomelingen) en bestaat uit 3 tot 10 dieren. Het precieze aantal is afhankelijk van onder andere de geboorte van nieuwe welpen, de hoogte van puppysterfte en de trek van de jonge wolven.

Waar komen de wolven die nu in Nederland zijn vandaan?

De meeste individuen zijn afkomstig uit de Centraal-Europese populatie en in mindere mate uit de Alpiene wolvenpopulatie (Frankrijk, Zwitserland, Noord Italië).

Zijn er genoeg natuurlijke prooien voor wolven?

De in Nederland voorkomende inheemse hoefdieren zijn ree, wildzwijn, damhert en edelhert. Deze hoefdieren maken allemaal onderdeel uit van het dieet van wolven. De dichtheid aan hoefdieren in Nederland lijkt relatief hoog voor ree (vrijwel landelijk), edelhert, damhert en wildzwijn (lokaal), zodat voedsel niet direct een belemmering lijkt te zijn voor vestiging van de wolf.

Downloads

Factfindingstudy / Feitenonderzoek – De wolf terug in Nederland

Download bestand Factfindingstudy / Feitenonderzoek – De wolf terug in Nederland

Leefgebied van de wolf op de Veluwe door provincie Gelderland

Download bestand Leefgebied van de wolf op de Veluwe door provincie Gelderland