Disclaimer: Het Legalisatieprogramma PAS-meldingen is afgelopen in februari 2025. Op dit moment wordt er gewerkt aan een verlenging via de maatwerkaanpak PAS-projecten. Onderstaande informatie zal daarom te zijner tijd nog worden aangevuld.
Op 1 juli 2015 begon het Programma Aanpak Stikstof (PAS). Tijdens dit programma gingen activiteiten met weinig stikstofneerslag onder voorwaarden door. Dit kon met een melding onder de Wet natuurbescherming (Wnb). Het programma was bedoeld om toestemming te geven voor activiteiten die stikstofneerslag veroorzaakten. En om de lasten van de initiatiefnemers van deze activiteiten te verlichten.
Op 29 mei 2019 oordeelde de Raad van State (RvS) dat het PAS in strijd was met de Europese Habitatrichtlijn. De Europese Unie maakte de habitatrichtlijn om de biologische biodiversiteit in Europa te beschermen. De RvS oordeelde dat projecten die stikstofneerslag veroorzaken, verplicht een vergunning moeten aanvragen op basis van de Wet natuurbescherming (nu Omgevingswet). Gevolg hiervan is dat projecten die onder het PAS geen vergunning nodig hadden, nu toch een vergunning nodig hebben. Op 28 februari 2022 is daarom het legalisatieprogramma vastgesteld om de PAS-meldingen te legaliseren.
In onderstaande tabel wordt beknopt het proces van het legaliseren van een PAS-melding weergegeven. Daarna worden de verschillende stappen toegelicht.
| Stap | Actie |
|---|---|
| 1: Gegevens | PAS-melders die gelegaliseerd wilden worden hebben gegevens en AERIUS berekening aangeleverd. |
| 2: Verificatie | De gegevens worden door het bevoegd gezag geverifieerd. In de meeste gevallen is dit de betreffende provincie of omgevingsdienst. |
| 3: Bericht | Na afronding van de verificatie ontvangen PAS-melders hierover bericht. |
| 4: Ontwikkelruimte | Er wordt gekeken of er voldoende stikstofruimte beschikbaar voor de depositie van de melding. Als die ruimte er is en de melding aan alle voorwaarden voldoet, dan kan er in principe vergund worden. |
| 5: Vergunning | De melding wordt door het bevoegd gezag omgezet in een vergunning. |
| 6: Bericht | Melders ontvangen bericht van het bevoegd gezag. |
PAS-melders dienden voor 30 november 2022 hun gegevens bij RVO aan te leveren. Aan de hand van deze gegevens controleert het bevoegd gezag of de melding in een vergunning omgezet kan worden. Melders die na 30 november 2022 hun gegevens hebben ingediend, komen niet in aanmerking voor legalisatie op basis van het legalisatieprogramma. Melders die zich op tijd hebben aangemeld en hun PAS-melding willen wijzigen of aanvullen, kunnen deze informatie indienen bij het bevoegd gezag (veelal de provincie).
Na het insturen van de gegevens bij de RVO controleert het bevoegd gezag de gegevens. Voldoet de melder aan de voorwaarden? Klopt de referentiesituatie? Zijn alle benodigde gegevens ingestuurd om een vergunning te krijgen?
PAS-melders dienden voor 30 november 2022 hun gegevens bij de RVO aan te leveren. Aan de hand van deze gegevens controleert het bevoegd gezag of de melding in een vergunning omgezet kan worden. Melders die na 30 november 2022 hun gegevens hebben ingediend, komen niet in aanmerking voor legalisatie op basis van het legalisatieprogramma. Melders die zich op tijd hebben aangemeld en hun PAS-melding willen wijzigen of aanvullen, kunnen deze informatie indienen bij het bevoegd gezag (veelal de provincie).
Er wordt getoetst op basis van de voorwaarden voor de Natura 2000-activiteit van de Omgevingswet. Met andere woorden: de PAS-meldingen worden getoetst op basis van de regels die gelden voor reguliere vergunningaanvragen. Dit houdt onder andere in dat ook alle transportbewegingen van gemotoriseerde voertuigen (die te relateren zijn aan de bedrijfsactiviteit) dienen te worden meegenomen in de AERIUS-berekening (deze bronnen werden voorheen niet altijd in de PAS-meldingen meegenomen). Ook houdt dit in dat de berekening met de meest recente versie van AERIUS Calculator dient te worden uitgevoerd. Het enige verschil met toetsing ten opzichte van reguliere vergunningaanvragen is dat benodigde stikstofdepositieruimte voor de legalisatie van PAS-meldingen afkomstig moet zijn uit de bronmaatregelen die door het Rijk worden genomen.
Bij het verifiëren van PAS-meldingen vormen het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl) en het Omgevingsbesluit (Ob) het kader voor de bevoegde gezagen.
De initiatiefnemer blijft verantwoordelijk voor het indienen van een juiste aanvraag met correcte berekening als onderdeel van het vergunningtraject. Het bevoegd gezag zal de initiatiefnemer adviseren hoe dit mogelijk is en de aanvraag beoordelen.
Na afronding van de verificatie ontvangen PAS-melders hierover bericht van het bevoegd gezag.
Het Rijk voert bronmaatregelen uit om de stikstofstijging te compenseren. Dat zijn maatregelen voor een groep of type onderneming, die ervoor zorgen dat de stikstofuitstoot daalt. Er zijn verschillende bronmaatregelen, zoals de Subsidieregeling sanering varkenshouderijen (Ssv), de gerichte opkoopregeling, en Landelijke beëindigingsregeling veehouderij (Lbv).
Zodra er een passende oplossing is gevonden voor de PAS-melder en de staat van de natuur het toelaat kan het bevoegd gezag de PAS-melder voorzien van een vergunning ofwel een andere oplossing.
Het bevoegd gezag geeft bij het reserveren van depositieruimte voor gemelde PAS-projecten voorrang aan projecten die vóór 13 januari 2022 een handhavingsverzoek hebben ontvangen. Als het na de prioritering noodzakelijk is om een keuze te maken tussen projecten, dan kiest het bevoegd gezag die combinatie van projecten die gezamenlijk voor een optimale benutting van de beschikbare depositieruimte zorgt.
Zie ook artikel 17a.15 van de Omgevingsregeling (voorheen: 2.8c van de Regeling natuurbescherming).
Het proces van vergunningverlening verloopt als volgt:
Melders ontvangen hun vergunning van het bevoegd gezag.
Ondernemers met een PAS-melding verkeren sinds de PAS-uitspraak uit 2019 in onzekere tijden. Rijk en provincies doen er alles aan om PAS-melders te helpen en handhaving te voorkomen. Als het afzien van handhaving onverhoopt niet mogelijk is, zet het kabinet zich maximaal in om schade te vergoeden die PAS-melders op dat moment ondervinden.
Als een PAS-melder schade ondervindt waarvoor het Rijk aansprakelijk is dan kan een schadevergoeding worden aangevraagd. Bijvoorbeeld schade die ontstaat door handhaving. Het aanvragen van deze vergoeding kan via het schadeloket dat hiervoor is opgericht. Bij het uitkeren van de schadevergoeding moet het Rijk zich houden aan de juridische kaders die gelden (aansprakelijkheids- en staatssteunrecht). Dit betekent bijvoorbeeld dat er niet méér schade vergoed kan worden dan waar juridisch aanspraak op kan worden gemaakt.
De aansprakelijkheid van de Staat en de eventueel uit te keren schadevergoeding worden per individuele ondernemer beoordeeld. Om een zorgvuldige en onafhankelijke beoordeling van een verzoek om een schadevergoeding te borgen, stelt het Rijk in het voorjaar van 2023 een onafhankelijke commissie in. Deze commissie zal de kaders voor een schadevergoeding opstellen en de binnengekomen verzoeken voor een schadevergoeding beoordelen.
Heeft u vragen of wilt u meer weten? Kijk dan tussen de vragen en antwoorden of stel uw vraag via schadeclaims.pasmeldingen@minlnv.nl. Ook voor het aanvragen van een schadevergoeding kunt u een mail sturen naar: schadeclaims.pasmeldingen@minlnv.nl.
Heeft u vragen over het PAS-programma? Neem contact op met de Helpdesk Stikstof en Natura 2000.
Voor specifieke vragen over uw PAS-melding of situatie kunt u contact opnemen met het bevoegd gezag.
