Wolf en mens

Wolven en mensen kunnen goed naast elkaar leven. Gezonde wolven die niet worden geprovoceerd of gevoed, vormen op voorhand geen bedreiging voor de mens. Omdat wolven schuwe dieren zijn, zullen ze mensen over het algemeen mijden. Dit betekent niet noodzakelijk dat wolven onmiddellijk vluchten zodra ze een mens zien. Een wolf zal vooral handelen uit zelfbescherming. Bijvoorbeeld als hij zich bedreigd voelt of als hij zijn territorium of jongen moet verdedigen.

Zwervende wolven, op zoek naar een territorium, kunnen ook door bebouwd gebied trekken. Wolven die in een gebied leven waar ze niet worden bejaagd, reageren voorzichtig op het zien van mensen. Als ze elkaar tegenkomen, trekt de wolf zich meestal rustig terug. De uitgesproken voorzichtigheid en het wantrouwen van potentiële vijanden en gevaren is een bewezen overlevingsstrategie van de wolf. De meeste wolventerritoria bevinden zich dan ook in gebieden met weinig menselijke activiteit.

Schuwheid van wolven

Sommige wolven kunnen zich ook overdag laten zien. Als een wolf zich overdag in bebouwd gebied laat zien, wil dat niet zeggen dat een wolf ook actief mensen opzoekt. Een wolf kenmerkt zich als ‘niet schuw’, als de wolf een mens binnen 30 meter benadert. Een mens in een tractor valt daar niet onder. Om te voorkomen dat een wolf mensen van dichtbij benadert, moet voorkomen worden dat een wolf mensen associeert met voedsel.

Wolvenwelpen

Wolvenwelpen leren naarmate ze ouder worden schuw te zijn. Dit gedrag wordt aangeleerd door de ouderdieren. In de eerste maanden zijn wolvenwelpen daarom erg verstoringsgevoelig. De aanwezigheid van mensen kan ertoe leiden dat de ouderdieren de welpen niet durven te benaderen en jonge wolven wennen aan de aanwezigheid van mensen. Daarom is het belangrijk om de toegangsregels van natuurgebieden op te volgen om de verstoring van deze dieren te beperken. Deze regels zijn ook van toepassing op andere dieren zoals vossen en wilde zwijnen, die bijna overal in onze bossen leven.

Risico voor mensen

Het risico om als mens gebeten te worden door een wolf is verwaarloosbaar klein. Het grootste risico vormen wolven die nauwelijks tot geen natuurlijke schuwheid voor mensen (meer) bezitten en positief geconditioneerd zijn op mensen om daar voedsel te verkrijgen. Veelal zijn dergelijke wolven in hun jeugd gevoerd door mensen en associeert het dier mensen met voedsel. Andere oorzaken kunnen betrekking hebben op wolven met hondsdolheid. Voorgenoemde situaties komen niet in Nederland voor. Ook kunnen het oude of zieke wolven zijn, die niet meer in staat zijn zelf prooien te jagen.

Associatie met voedsel

Zolang wolven mensen als een potentiële bedreiging zien, zullen wolven op afstand blijven van mensen. Wolven kunnen echter hun angst voor mensen verliezen als gevolg van menselijk handelen. Bijvoorbeeld wanneer ze regelmatig voedselresten van de mens eten of op een andere manier aan mensen wennen. Ze kunnen dan vertrouwd raken met mensen of ze gaan mensen associëren met voedsel. Met als gevolg een verhoogde kans op conflicten tussen wolf en mens. Wolven mogen daarom – net als andere wilde dieren – nooit gevoerd worden.

Heeft u toch nog zorgen of andere vragen over veiligheid? Dan kunt u het beste contact opnemen met uw provincie.

Wat moet ik doen als ik een wolf tegenkom?

De kans om in Nederland een wolf in het wild tegen te komen is klein. Mocht je een wolf tegenkomen, volg dan de volgende adviezen op:

Blijf kalm, geef de wolf de ruimte;
neem langzaam afstand;
heb je een hond bij je, houd deze dan aan de lijn;
als de wolf te dichtbij komt: luid spreken en gebaren maken;
loop de wolf niet achterna;
voer de wolf niet.

Honden en mensen

Honden, of mensen met honden kunnen anders benaderd worden dan een mens alleen. Dit komt omdat de wolf in een hond een sociale partner kan zien, een paringspartner of een concurrent. Aanvallen op loslopende honden komen incidenteel voor. Houdt in een leefgebied van wolven de hond altijd aangelijnd. Mocht je een wolf tegenkomen terwijl je met je hond buiten bent, zorg er dan voor dat je hond is aangelijnd en neem langzaam afstand.

Aanrijding met een wolf

Jaarlijks worden er duizenden in het wild levende dieren doodgereden, voornamelijk reeën, edelherten, damherten en wilde zwijnen. Ook wolven worden steeds vaker aangereden. Na een aanrijding, roept de meldkamer van de politie een daarvoor beschikbare faunabeheerder op. Welke organisaties de berging van het dier vervolgens coördineert verschilt per provincie. Eén van die organisaties is Stichting Wildaanrijdingen Nederland (SWN). Op hun website lees je wat je wel of niet moet doen na een aanrijding met een wolf of ander wild (hoef)dier:

Rijd niet door, dat is strafbaar.
Bel niet met de dierenambulance, maar met de politie via 0900 8844.
Probeer zo goed mogelijk de locatie door te geven.
Bel ook de politie als het dier niet blijft liggen.
Wacht de komst van de politie of faunabeheerder (rustig) af. Ga nooit achter het dier aan, laat dit over aan de deskundige faunabeheerder.
Neem aangereden wild nooit mee en geef het ook niet aan derden. Omdat het om beschermde dieren gaat, staat de Wet natuurbescherming dit niet toe.

Protocol

Wanneer de politie op de hoogte is gebracht van een aangereden (vermoedelijke) wolf, schakelt de politie de lokale faunabeheerder in. Vanaf dat moment treedt het protocol van bijvoorbeeld Stichting Wildaanrijdingen Nederland (SWN) in werking. De betrokken organisatie verschilt per provincie. De faunabeheerder borgt de aangereden wolf en laat het dier in samenspraak met en door bijvoorbeeld Rijkswaterstaat van de weg halen. Een onderzoeker van Wageningen Environmental Research (WENR) voert een eerste sectie uit. Het dier wordt vervolgens overgebracht naar Dutch Wildlife Health Centre (DWHC) van Universiteit Utrecht.

Autopsie

Dutch Wildlife Health Centre (DWHC) van Universiteit Utrecht verricht verdere sectie op het dier en voert een veterinair onderzoek uit. Wageningen Environmental Research (WENR) verricht het dierecologisch onderzoek. Hierbij wordt onder meer de leeftijd, maaginhoud en conditie in kaart gebracht. Dit is onderdeel van de afspraken in het Interprovinciaal Wolvenplan. Daarin staat hoe we omgaan met de wolf en hoe aanrijdingen met wolven worden afgehandeld.

Waarneming melden

Een waarneming van een vermoedelijke wolf of uitwerpselen en/of sporen van een wolf kunt u melden bij het Wolvenmeldpunt. Bij het Wolvenmeldpunt worden meldingen meervoudig beoordeeld door een team van getrainde vrijwilligers en experts bij het Wolvenmeldpunt. Jaarlijks komen er zo’n 3.000 tot 4.000 meldingen binnen.

Vanuit het Wolvenmeldpunt worden gevalideerde wolvenwaarnemingen weer doorgegeven aan BIJ12. Iedere maand worden deze meldingen hier toegevoegd. Eén keer in het kwartaal brengt BIJ12 een tussenrapportage uit met een verslag van alle waarnemingen en schadegevallen.

Hoe leeft de wolf?

Nu de wolf al een tijdje in de Nederlandse natuur woont, is het goed om wat meer te weten over hoe hij leeft, wat hij eet en wat hij zoal doet. En hoe wij het beste kunnen omgaan met de natuur waar de wolf onderdeel van is. Onderstaande video van de provincie Gelderland geeft hier informatie over:

Hoe leeft de wolf? transcriptie van de video

Een groen bos met loof en naaldbomen, onderbroken door uitgestrekte heidevelden. Op een met gras begroeid bospad loopt een wolf. Beeldtekst, De wolf in Gelderland. “VOICE-OVER: In 2015 werd voor het eerst in bijna 150 jaar weer een wilde wolf waargenomen in Nederland.” VROUW IN DE AUTO: “Hier in Hoogezand? Dat is toch een wolf?” MAN IN AUTO: “Ja”. VROUW IN AUTO: “Ja, dit is echt een wolf.” De wolf rent door het dorp “VOICE-OVER: In 2018 vestigt een wolvin zich op de Veluwe. En het jaar daarop worden er voor het eerst weer wilde wolven geboren in Gelderland. ” Langs een ven in het bos rent de moeder gevolgt door de jongen en het mannetje “Hiermee is het indrukwekkende roofdier definitief teruggekeerd in ons land. En dat heeft positieve effecten voor de omringende natuur. Prooidier populaties worden gezonder omdat de wolf vooral zwakkere dieren dood.” Een gezond prooidier kan zich goed verdedigen. En vormt een risico voor de wolf.” Het dieet van de wolf bestaat voornamelijk uit reeën, herten wilde zwijnen en overig wild. In Nederlandse natuurgebieden is ruim voldoende wild voorhanden om de aanwezige wolven te voeden. Het komt desondanks voor dat wolven vee doden. Dit gebeurt meestal wanneer jonge wolven op zoek zijn naar een nieuw territorium. Waarbij ze tot wel 70 kilometer per dag afleggen. In een gebied met voldoende wilde prooidieren komt dit nauwelijks voor. Voorwaarde is wel dat het vee voldoende wordt beschermd met zogenaamde wolvenrasters. Deze omheining heeft als bijkomend voordeel, dat het ook beschermt tegen aanvallen van honden.” Een ijzeren hek beschermt een kudde schapen “Er zijn ook diersoorten die profiteren van de aanwezigheid van de wolf. Achtergelaten prooi resten zijn een welkome aanvulling voor aaseters. Daarnaast krijgt kwetsbare vegetatie weer een kans omdat er minder wordt kaalgegraasd door wilde hoefdieren. Dit zorgt voor een betere balans in het ecosysteem. Maar wat betekent het voor mensen die zich in het leefgebied van een wolf bevinden? En hoe herken je een wolf? En wat moet je doen als je er een tegenkomt?” Een wolf op de hei “Wolven vestigen zich in gebieden met voldoende rust, ruimte en wilde prooidieren. De van nature schuwe wolf, ziet de mens niet als prooidier. Maar als jager. Ze zullen contact met mensen dan ook zoveel mogelijk vermijden.” Een wolf schrikt van iets en rent weg. “Toch is het belangrijk dat bij een eventuele ontmoeting met een wolf, een aantal regels in acht worden genomen. Want net als bij andere wild dieren dient er terughoudend te worden omgegaan met de wolf.” Een animatie ter uitleg “Hoe weet je of je met een wolf te maken hebt? Een wolf is duidelijk groter dan de gemiddelde hond. Hij meet op schouderhoogte wel tachtig centimeter. De wolf heeft een rechte rug, een volle hangende staart met zwarte punt, en een dikke nek. De vacht is beige tot rossig-bruin. De poten van een wolf zijn opvallend lang en sterk. De oren zijn relatief kort, minder spits en staan ver uit elkaar, op de brede kop. De ogen staan scheef en zijn vaak geel. Rondom de bek is de vacht wit.” Op een foto van het zijaanzicht van een wolf zijn alle kenmerken aangegeven met pijltjes. De verschillen met de hond zijn herkenbaar. “Als je een wolf tegenkomt, blijf dan kalm en geef het dier de ruimte. Een gezin ziet in de verte een wolf. Neem zo nodig wat afstand door achteruit te stappen of rustig weg te lopen. Jonge wolven kunnen nieuwsgierig zijn. Als ze te dichtbij komen, maak jezelf dan groot. Maak gebaren en spreek luid. Loop een wolf in geen geval achterna. Maar vooral, geniet van een bijzondere en zeldzame ontmoeting met dit schuwe dier.” De wolf kijkt nieuwsgierig naar het gezin en loopt dan het bos in. “Een wolf zal vooral handelen uit zelfbescherming. Bijvoorbeeld als hij zich bedreigd voelt of als hij zijn territorium of jongen moet verdedigen. Dit is vooral voor hondenbezitters van belang. Want een wolf kan een hond als concurrent en indringer zien. Aanvallen op loslopende honden komen incidenteel voor. Houdt een hond dus altijd aangelijnd, in een gebied waar wolven leven. Net als voor alle andere wilde dieren geldt: laat geen voedsel achter in de natuur. Daarmee wordt voorkomen dat wolven voedsel gaan associëren met mensen. En zo hun schuwheid verliezen. Het is belangrijk dat hun natuurlijke gedrag intact blijft. Ervaringen in Duitsland, waar de wolf al sinds 2000 weer voorkomt wijzen uit dat er voor mensen geen risico is, zolang deze regels worden gevolgd. De verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij de mens. Een wolf vertoont slechts natuurlijk gedrag.” Op een heuveltje staat een wolf op de uitkijk in de zon. De wolf loopt door het hoge gras “De afgelopen jaren hebben aangetoond dat het goed gaat met de wolven in Gelderland. De natuur past zich aan en vindt al snel een nieuw evenwicht. Hoe de wolvenpopulatie zich in Gelderland zal ontwikkelen is mede afhankelijk van de mens. Als we de wolf beter leren kennen en herkennen en als we zorgvuldig met deze intrigerende dieren omgaan, is er misschien een mooie toekomst voor de wolf in Gelderland.” Vijf wolven scharrelen tussen de bomen. Eén snuffelt aan de camera terwijl de anderen lijken te spelen tussen het mos en de struiken. “Ga voor meer informatie naar www.gelderland.nl/de-wolf.” De wolven rennen dieper het bos in. Op de voorgrond de tekst: deze film is gemaakt in opdracht van Provincie Gelderland, Ede. Een productie van Luc Enting films.