Veelgestelde vragen

AERIUS is het instrument waarmee neerslag (depositie) van stikstof op Natura 2000-gebieden binnen Nederland wordt berekend, gemonitord en geregistreerd. AERIUS is ontwikkeld en wordt beheerd door het RIVM. AERIUS bestaat uit meerdere producten, elk gericht op een specifieke gebruikerstaak:

1. AERIUS Calculator is de rekenmachine van AERIUS. Hier zijn de functionaliteiten die AERIUS Scenario bood grotendeels in opgenomen.
2. Via AERIUS Register (alleen beschikbaar voor de bevoegde gezagen) worden aanvragen voor het Stikstofregistratiesysteem en de Stikstofbank ingeboekt en verwerkt.
3. AERIUS Monitor geeft informatie over de huidige en verwachte stikstofdepositie in Natura 2000-gebieden.
4. AERIUS Connect is ontwikkeld voor beleid en ruimtelijke plannen.

Alle AERIUS producten zijn toegankelijk via www.aerius.nl.

• Instructie gegevensinvoer voor AERIUS Calculator 2021 (PDF-bestand): voor veel invoer in Calculator is er nog een stap nodig om deze ‘passend’ te maken bij de specifieke emissiebronnen die moeten worden doorgerekend, of is in ieder geval nog een beslissing nodig over hoe er met sommige praktijksituaties moet worden omgegaan. In de Instructie gegevensinvoer vindt u de richtlijnen en afspraken die er op dit gebied zijn.
• Handboek: Werken met AERIUS Calculator 2021 (PDF-bestand): technisch-inhoudelijke onderbouwing en verantwoording van de wijze waarop Calculator de depositiebijdrage berekent. het handboek bevat daarnaast factsheets met achtergrondinformatie over de rekenmethoden.
• Handboeken Data en Open data 2021 (AERIUS.nl): hierin zijn alle factsheets opgenomen met data die in AERIUS Calculator 2021 worden gebruikt.
• Handreiking bijzondere gebouwen – gebouwinvloed AERIUS (PDF-bestand): een instructie voor de invoer van gebouwinvloed bij gebouwen buiten het toepassingsbereik van AERIUS.
• Snel op weg met AERIUS Calculator 2021 (PDF-bestand)
• Handreiking omgaan met randeffecten 25 km in AERIUS C21: (PDF-bestand) zie vraag 15 hieronder voor toelichting.

Ja, dit is verplicht voor het doen van een stikstofberekening in het kader van een toets voor vergunningverlening met betrekking tot stikstof en de Wet natuurbescherming. De versie die gebruikt dient te worden is de versie die via AERIUS.nl online beschikbaar is. In Artikel 2.1 van de Regeling natuurbescherming is de wettelijke verplichting voor het gebruik van AERIUS vastgelegd.

De berekende depositiewaarden kunnen enkele tientallen procenten afwijken van de werkelijke depositie. Omdat de depositie in alle gevallen op eenzelfde manier wordt berekend, vallen de systematische fouten tegen elkaar weg. Voor meer informatie, zie het doelmatigheidsonderzoek van TNO en de internationale reviews.

Op 13 januari 2022 zijn AERIUS Calculator en AERIUS Monitor geactualiseerd. AERIUS Register volgt later. Lees hier het nieuwsbericht over de actualisatie.

Met AERIUS Calculator kunnen initiatiefnemers het effect van projecten op de stikstofdepositie berekenen. AERIUS wordt ieder jaar geactualiseerd om nieuwe wetenschappelijke en ecologische inzichten in AERIUS Calculator te verwerken. Het RIVM gebruikt daarbij informatie van kennisinstituten als het Planbureau voor de Leefomgeving, CBS, TNO en het onderzoeksbureau van Universiteit Wageningen, eigen gegevens en de natuurgegevens van de voortouwnemers van de Natura 2000-gebieden. Voor vergunningverleners en beleidsmakers is het belangrijk dat berekeningen en monitoringsinformatie zorgvuldig en actueel zijn om beslissingen te kunnen nemen.

• De user interface is aangepast en opnieuw vormgegeven. Voor meer uitleg over de functionaliteiten zie het Handboek AERIUS, hoofdstuk 6.
• AERIUS rekent met OPS tot een maximale afstand van 25 km van een emissiebron. Voorheen rekende OPS landsdekkend. Zie voor meer informatie het kopje ‘Maximale rekenafstand van 25 km’ hieronder en paragraaf 2.1.1 van de Instructie gegevensinvoer.
• In AERIUS 2021 kunt u rekenen met maximaal 5000 bronnen. Zie voor meer informatie paragraaf 3.3.4 van de Instructie gegevensinvoer.
• In Calculator kunt u nu tot maximaal 6 situaties aanmaken of invoeren. Zie voor meer informatie paragraaf 2.4 van de Instructie gegevensinvoer.
• De wijze van invoer van wegverkeer is veranderd. Wegen hebben bijvoorbeeld een richting (A => B) en worden gezamenlijk ondergebracht in het verkeersnetwerk. Zie voor meer informatie hoofdstuk 7 van de Instructie gegevensinvoer.
• De berekening van mobiele werktuigen heeft een nieuwe aanpak op basis van AdBlue-verbruik, Uren en Brandstofverbruik (AUB). Zie voor meer informatie vraag 8 hieronder en hoofdstuk 8 van de Instructie gegevensinvoer.
• De habitatkaarten zijn geactualiseerd. In de nieuwe versie zijn de relevante hexagonen in 18 Natura 2000-gebieden aangepast. Zie voor meer informatie https://www.bij12.nl/onderwerpen/stikstof-en-natura2000/habitatkaarten/.
• Er zijn verscheidene emissiefactoren geactualiseerd. De belangrijkste wijzigingen zijn:
  1. Actualisatie van de emissiefactoren voor mobiele werktuigen.
  2. Actualisatie van emissiefactoren voor wegverkeer en toevoeging van emissiefactoren per euroklasse.
  3. Actualisatie van emissiefactoren voor binnenvaart, zeescheepvaart en stallen (RAV).
  4. Actualisatie van de bevaarbaarheidsklasse binnenvaarwegen en ophoogfactoren bij sluizen.

Voor een compleet overzicht van wat er in AERIUS 2021 is gewijzigd ten opzichte van de vorige versie verwijzen we u naar de release notes en de impactanalyse op de site van AERIUS.

De methoden en emissiefactoren die tot en met AERIUS 2020 gebruikt werden voor mobiele werktuigen zijn afgeleid uit het Emissiemodel mobiele machines (TNO, 2009). Met de brede introductie van SCR installaties bij mobiele werktuigen is dat model steeds minder geschikt en heeft de laatste jaren veranderingen ondergaan. Het EMMA model is bedoeld om nationale totalen te bepalen op basis van beperkte metingen en monitoring.

De metingen aan mobiele werktuigen laten zien dat er goede en robuuste alternatieven zijn om de NO_x en NH₃ uitstoot te bepalen, voor eigenaren en operateurs van mobiele machines, en toezichthouders van de werkzaamheden. TNO heeft op verzoek deze methode verder uitgewerkt en beschikbaar gemaakt voor AERIUS. De aanpak is gebaseerd op 3 soorten registratiegegevens: AdBlue-verbruik, Uren, en Brandstofverbruik (kortweg AUB). Met deze 3 gegevens kan betrouwbaar de uitstoot van machines worden vastgesteld.

Met het AUB model is de invoer van mobiele werktuigen vereenvoudigd. Omdat er een nieuw model wordt gebruikt kunnen de emissiefactoren afwijken ten opzichte van de op het EMMA-model gebaseerde emissiefactoren in AERIUS 2020.

Een uitgebreide onderbouwing is beschreven in TNO rapport 2021 R12305 – AUB (AdBlue verbruik, Uren, en Brandstofverbruik): een robuuste schatting van NOx en NH3 uitstoot van mobiele werktuigen

Bij sommige projecten/initiatieven kan het nodig zijn om het stationair draaien van wegverkeer te berekenen. Dit is van belang als er situaties zijn waarin deze voertuigen regelmatig stationair draaien die geen onderdeel zijn van gewone verkeersbewegingen. Stilstaan voor stoplichten en in files vallen hier dus nadrukkelijk niet onder. Wat hier wel onder valt is stilstaan met draaiende motor op eigen terrein. Bijvoorbeeld als tijdens het laden/lossen de motor draait, of tijdens het wachten op het vrijkomen van een losplaats. AERIUS Calculator biedt niet standaard de mogelijkheid om dit te modelleren. In overleg met specialisten van TNO en vergunningverleners van de provincies is hiervoor nu een methode vastgesteld die hiervoor gebruikt kan worden. Bij deze rekeninstructie moet gebruik gemaakt worden van emissiefactoren uit deze excel-tabel.

Ja, dit is mogelijk. AERIUS zet bronnen automatisch om. In sommige gevallen krijgt u een expliciete melding van een omzetting die inhoudelijke gevolgen heeft of kan hebben. Denk aan een rekenjaar dat niet meer beschikbaar is, en dat automatisch wordt omgezet naar het eerstvolgende wel beschikbare rekenjaar.

Oude berekeningen met bronnen die mobiele werktuigen bevatten worden ook automatisch omgezet, hierbij moeten er wel handmatig gegevens worden aangevuld. Zie voor meer informatie over het omzetten van oude invoerbestanden van mobiele werktuigen paragraaf 8.4 van de Instructie gegevensinvoer.

Initiatiefnemers kunnen na de actualisatie andere uitkomsten van de berekeningen krijgen met de nieuwe versie van Calculator. Als het bevoegd gezag vóór 13 januari 2022 nog geen definitief toestemmingsbesluit heeft genomen, moet de berekening opnieuw uitgevoerd worden met de nieuwe versie. Ook als het bevoegd gezag een definitief besluit heeft genomen, is er altijd nog een periode totdat dit besluit onherroepelijk is. Een definitief besluit kan dan worden aangevochten. Het kan dan nodig zijn dat de initiatiefnemer een herberekening uitvoert met de nieuwe versie.

De actualisatie van AERIUS Register vindt later dit jaar plaats. Tot de actualisatie van AERIUS Register staat het SSRS dicht. Vanaf het moment dat AERIUS Register is geactualiseerd, is het weer mogelijk gebruik te maken van het SSRS.

De actualisatie van AERIUS Register vindt later dit jaar plaats. Vanaf het moment dat AERIUS Register is geactualiseerd kunnen de provincies en het Rijk gebruik maken van de Stikstofbank.

Vooralsnog is er voor gekozen om alleen ruimte te registreren en nog geen ruimte uit te geven. Zie voor meer informatie de veelgestelde vragen over de Stikstofbank.

Het kabinet heeft in de zomer van 2021 besloten om bij het berekenen van depositie voor toestemmingverlening een maximale rekenafstand van 25 kilometer voor alle typen emissiebronnen te hanteren. Daarbij zijn technisch modelmatige argumenten betrokken die volgen uit de onderzoeken die door het RIVM en TNO zijn uitgevoerd, in opdracht van het ministerie van LNV en in reactie op het eindrapport van het Adviescollege Meten en Berekenen Stikstof. Deze maximale rekenafstand is in AERIUS Calculator 2021 verwerkt.

De kans bestaat dat de berekeningen en passende beoordelingen voor lopende vergunningaanvraagtrajecten moet worden aangepast. Zo kunnen de effecten van mitigerende bronmaatregelen op meer dan 25 km niet langer worden betrokken worden in de passende beoordeling. Ook hoeven depositiebijdragen van projecten op grotere afstand dan 25 km niet meer ecologische beoordeeld te worden in een passende beoordeling.

Als gevolg van de maximale rekenafstand van 25 km kan bij een verschilberekening tussen twee situaties aan de randen van het rekengebied voor de ene situatie wel en voor de andere situatie geen toe- of afname worden berekend. Het betreft situaties waarbij de x, y coördinaten van de bron(nen) in de beoogde situatie (deels) verschillen van die in de referentiesituatie.

De provincies hebben hiervoor in overleg met het Rijk een handreiking opgesteld. Deze handreiking geeft vergunningverleners, toezichthouders en initiatiefnemers een handelingsperspectief over hoe bij intern salderen om te gaan met projecten waarin depositietoenames zijn berekend als gevolg van verplaatsing van de puntbronnen (randeffecten).

Voor extern salderen wordt nog gewerkt aan een aanvulling op deze handreiking.

• Download hier de Handreiking omgaan met randeffecten 25 km in AERIUS C21.

Door de maximale rekenafstand kunnen minder referentiedata van toepassing zijn. De maximale rekenafstand van 25 km kan betekenen dat uw initiatief op minder Natura 2000 gebieden effect heeft. Wanneer hierdoor gebieden met een vroegere aanwijsdatum (bijvoorbeeld 1994) wegvallen kan het zijn dat u voor uw referentiesituatie rekening dient te houden met een recentere aanwijsdatum (bijvoorbeeld 2004).

• Lees hier meer over het bepalen van uw referentiesituatie.

U kunt uw gegevens ter legalisering van uw PAS-melding tot 1 december 2022 hier aanleveren bij RVO. Meer informatie over het legaliseren van PAS-meldingen is te vinden op deze pagina en op aanpakstikstof.nl.

U kunt de tegemoetkoming tot eind 2022 aanvragen via dit formulier op de site van RVO. Hiervoor gebruikt u uw AERIUS- en formuliernummer. Heeft u deze gegevens niet, dan kunt u deze opvragen bij RVO door te mailen naar: PASTMK@rvo.nl. Let op: het formulier invullen kan alleen als u een PAS-melding hebt gedaan en uw gegevens eerder hebt aangeleverd bij RVO.

De minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) heeft samen met de provincies besloten de PAS-melders, die gegevens hebben aangeleverd ten behoeve van het legaliseren van hun melding, tegemoet te komen met een vaste vergoeding van 1.600 euro in de hiervoor gemaakte kosten. Tijdens het Programma Aanpak Stikstof hebben zij namelijk ook al kosten gemaakt voor het indienen van gegevens. Meer informatie over de tegemoetkoming leest u hier.

In de wet Stikstofreductie en Natuurverbetering is vastgelegd dat de benodigde maatregelen voor de legalisering uiterlijk januari 2025 uitgevoerd moeten worden. Van de eerste PAS-meldingen staat al vast dat ze via intern salderen legaal zijn; deze ondernemers zijn onlangs geïnformeerd door hun provincie.

Meldingen die omgezet moeten worden in een vergunning, waarbij wél stikstofruimte nodig is, komen pas aan bod als de bronmaatregelen effect hebben. Door deze maatregelen ontstaat stikstofruimte. Dit gaat een tijdje duren, want niet alle stikstofruimte komt in één keer vrij. Vergunningen zullen daarom in groepjes worden verleend. We weten vooraf niet of een vergunning aan het begin of aan het einde van het traject zit, want dit is afhankelijk van waar stikstofruimte vrijkomt en van de karakteristieken van de melding (zoals locatie en omvang van de melding). De eerste meldingen waarvoor stikstofruimte nodig is, worden naar verwachting vanaf medio 2022 vergund. Naar verwachting gebeurt dit in 2025 voor de laatste meldingen.

Voor het verlenen van vergunningen is stikstofruimte nodig. De stikstofruimte voor het verlenen van vergunningen aan PAS-meldingen moet komen uit bronmaatregelen waarvan de vrijgekomen ruimte wordt toegevoegd aan het Stikstofregistratiesysteem (SSRS). De stikstofruimte voor het verlenen van toestemming aan PAS-meldingen moet komen uit de bronmaatregelen: Landelijke beëindigingsregeling veehouderijlocaties, de Regeling Provinciale Aankoop Veehouderijen (voorheen MGO) en de Subsidieregeling sanering varkenshouderijen.

De verwachting is dat de bronmaatregelen genoeg op gaan leveren voor de legalisatie van de PAS-meldingen. Als blijkt dat de bronmaatregelen onvoldoende gaan opleveren, wordt er tijdig gekeken naar de mogelijkheden over hoe de benodigde effecten toch gerealiseerd kunnen worden.

In algemene zin geldt dat de beschikbare stikstofruimte leidend is. Daar waar ruimte vrijkomt, wordt als eerste voor melders met een handhavingsverzoek (ingediend voor 13 januari 2022) gekeken of hun melding in de ruimte te passen is. Vervolgens worden de PAS-melders van wie de melding daarna het beste past in het overgebleven depositiepatroon van de bronmaatregel gelegaliseerd, ook van de indieners na 1 mei 2021. Op deze wijze wordt de beschikbare ruimte zo optimaal mogelijk benut en gaat geen depositieruimte verloren.

Tegen een vergunning staat in principe (afhankelijk van de geldende procedure) bezwaar en beroep open, met indieningstermijnen van zes weken. Na het ongebruikt verstrijken van die termijn, of als de beroepsprocedure is afgerond en het besluit is in stand gebleven, heeft een vergunning “formele rechtskracht”. Dat betekent dat de vergunning definitief is en gebruikt kan worden. Dat is ook de reden dat de uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak over het PAS geen gevolgen had voor natuurvergunningen die al definitief waren geworden, maar wel voor vergunningen waartegen nog een beroepsprocedure liep.

Een positieve afwijzing is ook een besluit, namelijk het besluit tot afwijzing van een vergunningaanvraag. Tegen een positieve afwijzing staat daarom ook (bezwaar en) beroep open. Ook dit besluit krijgt dus formele rechtskracht als de beroepstermijn ongebruikt is verstreken of als de beroepsprocedure is afgerond en het besluit in stand is gebleven. Daarbij is van belang dat de activiteit wordt uitgevoerd zoals is aangevraagd.

Een verschil in relatie tot een vergunning is, dat in het geval u een positieve afwijzing ontvangt voor intern salderen, u de betreffende activiteiten zo snel als mogelijk uitvoert. Het besluit wordt namelijk genomen op basis van de op dat moment getoetste gegevens. Wacht u met de uitvoering en vindt ondertussen een actualisatie van gegevens plaats waarop uw ruimte om intern te salderen is gebaseerd (bijvoorbeeld er komen nieuwe RAV-codes of er is een nieuwe versie van AERIUS beschikbaar), dan dient opnieuw beoordeeld te worden of uw situatie vergunning vrij is. De beoordeling of een activiteit vergunning vrij is, dient altijd gebaseerd te zijn op de meest recente wetenschappelijke kennis.

Als na verificatie van de gegevens door het bevoegd gezag blijkt dat er sprake is van intern salderen, waardoor geen stikstofruimte nodig is, dan krijgen betreffende melders de bevestiging dat zij niet-vergunningplichtig zijn. Daarom kan geen vergunning afgegeven worden. De initiatiefnemer kan in dit geval wel een vergunningaanvraag indienen om daarmee van het bevoegd gezag een (positieve) afwijzing op de vergunningaanvraag te krijgen. Zie vraag 7 voor meer informatie over de juridische houdbaarheid van een positieve afwijzing en vergunning.

Op 29 mei 2019 oordeelde de Raad van State dat het PAS in strijd was met de Europese Habitatrichtlijn. Sinds de uitspraak moeten alle projecten die stikstofneerslag veroorzaken verplicht een vergunning aanvragen. Deze verplichting is vastgelegd in de Wet natuurbescherming. Hierdoor is het voor projecten waarvoor onder het PAS geen vergunning nodig was, toch een vergunning nodig. Voor sommige van deze projecten was al een PAS-melding gedaan. Het Rijk en de provincies voelen zich samen verantwoordelijk voor het oplossen van deze situatie.

Daarom is er een legalisatieprogramma ontworpen waarin staat aangegeven hoe PAS-meldingen worden gelegaliseerd en wat daarvoor nodig is. De wettelijke basis hiervoor ligt in de Wet natuurbescherming. Op 28 februari 2022 is het legalisatieprogramma in werking getreden. Vanaf dan zijn de 3 jaar ingegaan waarbinnen de stikstofruimte ter legalisatie van de PAS-meldingen gerealiseerd dient te worden. Er wordt op dit moment gewerkt aan deel 2 van het legalisatieprogramma waarin de legalisatie van meldingsvrije activiteiten opgenomen is, wanneer deze in werking treedt is nog niet bekend.

Meer informatie over het legalisatieprogramma PAS-meldingen vindt u hier.

Rijk en provincies hebben afgesproken dat zij niet actief te zullen handhaven gedurende de periode die nodig is voor de legalisering van de meldingen. Dit is mogelijk doordat in de wet Stikstofreductie en Natuurverbetering is opgenomen dat alle meldingen gelegaliseerd worden. Het vaststellen van het legalisatieprogramma helpt om helder te maken dat én hoe de meldingen gelegaliseerd worden. Zo wordt extra duidelijk dat er zicht is op legalisatie van de meldingen.

Mocht er een handhavingsverzoek komen, dan richt het bezwaar zich tot het bevoegd gezag en niet aan u als ondernemer. Het bevoegd gezag moet hier wel op reageren en aantonen dat zij hun besluit rechtmatig hebben genomen. U wordt hier door hen over geïnformeerd en mogelijk wordt u om (aanvullende) gegevens gevraagd, maar het verweer komt vanuit het bevoegd gezag.

Het Rijk en provincies nemen dit voorjaar een besluit over de aanpak van het legaliseren van meldingsvrije activiteiten. Deze aanpak wordt daarna ook opgenomen in het legalisatieprogramma. Meer informatie hierover volgt dit voorjaar op aanpakstikstof.nl.

Naar aanleiding van een WOB-verzoek is op 9 februari 2022 een lijst gepubliceerd met adresgegevens van alle bedrijven waarvan een zogenaamde PAS-melding is gedaan in de periode juli 2015 tot 13 januari 2019. Op deze lijst wordt het adres en de AERIUS-berekening meegenomen. De naam van het bedrijf wordt niet vrijgegeven. U vindt de lijst hier. 

Zolang de stikstofdepositie in gevoelige natuurgebieden te hoog is, is de ruimte om vergunningen te verlenen beperkt. Een registratiesysteem geeft het bevoegd gezag inzicht in de te vergunnen stikstofruimte. Het registreert per gebied de effecten van de maatregelen die de stikstofdepositie naar beneden moet brengen. Zo wordt duidelijk waar ruimte ontstaat voor het verlenen van vergunningen, in eerste instantie voor de woningbouw en een beperkt aantal grote wegenprojecten, en welk gedeelte van de gereduceerde stikstofdepositie ten goede komt aan de natuur.

Voorwaarde voor het systeem is dat er eerst stikstofruimte wordt gecreëerd door maatregelen die de stikstofneerslag verminderen zoals de verlaging overdag van de maximumsnelheid op autosnelwegen naar 100 km/uur/ Vervolgens kan een deel van die ruimte (maximaal 70%) worden besteed aan ruimtelijke ontwikkelingen. De overige 30% is bestemd voor de reductie van stikstof en komt daarmee ten goede aan de natuur.

Via het stikstofregistratiesysteem worden per Natura 2000-gebied de effecten van stikstofmaatregelen geregistreerd. Zo wordt helder waar en hoeveel ruimte er ontstaat voor ontwikkeling.

In deze sectoren is de nood hoog. De vraag naar meer woningen is bijvoorbeeld groot. In de bouwsector staan acuut banen op de tocht en dreigen bedrijven failliet te gaan. De woningbouwsector en een aantal infrastructurele projecten krijgen daarom als eerste de vrijgekomen ruimte toebedeeld om nieuwe projecten en activiteiten op te starten.

Het is verstandig om dit juist wel te doen. Naast de mogelijkheden die het registratiesysteem biedt, zijn er namelijk ook andere manieren om een natuurvergunning te krijgen. Goed om te weten is dat een vergunning in het kader van de Wet Natuurbescherming – op het aspect stikstof – niet nodig is als er geen sprake is van significant negatieve effecten van het project op Natura 2000- gebieden door stikstofdepositie. Dit wordt beoordeeld met behulp van een ecologische toets. Aanvullend bieden aanpassingen binnen of buiten een project of locatie (intern en extern salderen) mogelijkheden om een vergunningaanvraag te onderbouwen. Een laatste mogelijkheid om een natuurvergunning te krijgen biedt de zogenaamde ADC-toets. Om die laatste toets succesvol te doorlopen moet er sprake zijn van het ontbreken van alternatieven, een dwingende reden van groot openbaar belang en moet de schade aan de natuur gecompenseerd worden.

U kunt bij uw vergunningsaanvraag aangeven dat u gebruik wilt maken van het stikstofregistratiesysteem. Dit kan worden aangegeven op het (digitale) aanvraagformulier of via een schriftelijk aanvulling bij uw aanvraag.

Iedereen mag in principe een aanvraag indienen, zolang deze voldoet aan de omschrijving in de wijziging van de Regeling natuurbescherming artikel 2.2. Wel wordt geadviseerd om eerst te kijken naar de mogelijkheden met betrekking tot intern en extern salderen, om de beperkte ruimte in het stikstofregistratiesysteem spaarzaam te benutten.

Let op: niet alle aanvragen komen in aanmerking voor ruimte uit het stikstofregistratiesysteem. Het gaat hierbij uitsluitend om woningbouw gerelateerde projecten. Zie voor meer informatie ook Artikel 2.2 van de regeling Natuurbescherming.

Nee, er is geen wachtlijst. Als er in het stikstofregistratiesysteem geen beschikbare depositieruimte is voor een project, dient u andere opties te verkennen zoals; intern of extern salderen of de ADC-toets. Zie voor meer informatie hierover de pagina Vergunningen en Toestemmingsbesluiten. 

Voor algemene vragen kunt u terecht bij de helpdesk van het informatiepunt Stikstof en Natura2000. Voor vragen over een specifieke aanvraag kunt u terecht bij het bevoegd gezag. In de meeste gevallen is dit de provincie of de gemeente.  

De belangenafweging tussen MIRT-projecten (hier is het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat het bevoegd gezag) en woningbouw (de provincie is hier het bevoegd gezag) wordt gemaakt door het ministerie en de provincies. 

Doel van de Stikstofbank is om vergunningen te verlenen aan projecten waarvan de stikstofuitstoot zich in kleine hoeveelheden verspreidt over veel Natura 2000 gebieden. Daarnaast kunnen provincies er specifieke projecten mee realiseren met maatschappelijk relevante doelen. Maar dat kan alleen als er voldoende ruimte in de bank aanwezig is en behoud van de natuur is geborgd.

De stikstofbank zorgt voor een extra route om te komen tot vergunningverlening.

De provincies hebben, in overleg met het Rijk, gezamenlijk een instellingsbesluit genomen en de beleidsregels salderen aangepast. Zij registreren nu stikstofruimte (dit is het ‘vullen’ van de bank). Na verdere ontwikkeling van de bank willen de provincies daaruit ook weer ruimte gaan uitgeven. Vooralsnog hebben de provincies er voor gekozen om alleen ruimte te registreren.

De Stikstofbank is een administratief systeem waarin stikstofruimte die is vrijgemaakt of vrijgevallen wordt vastgelegd om later weer uit te kunnen geven (zie infographic).

Vrijgemaakte ruimte is afkomstig uit bronmaatregelen, die de uitstoot van stikstof beperken. Wanneer bijvoorbeeld een provincie een bedrijf opkoopt kan de natuurvergunning van dit bedrijf geregistreerd worden in de stikstofbank. In de beleidsregels staan de precieze voorwaarden.

Vrijgevallen ruimte is de ruimte die resteert als via extern salderen een natuurvergunning wordt verleend. Dit komt omdat saldogever en saldo-ontvanger zich niet op exact dezelfde locatie bevinden ten opzichte van stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden. Dit leidt ertoe dat op bepaalde hexagonen meer ruimte beschikbaar isdan nodig is. Dit overschot wordt geregistreerd in de Stikstofbank.

De actualisatie van AERIUS Register (de Stikstofbank) vindt later dit jaar plaats. Vanaf het moment dat AERIUS Register is geactualiseerd kunnen de provincies en het Rijk gebruik maken van de Stikstofbank. Vooralsnog is er voor gekozen om alleen ruimte te registreren en nog geen ruimte uit te geven.

De bank kan alleen werken als er voldoende ruimte is. In de loop van 2022 krijgen we in beeld of dat ook werkelijk lukt.

Dit is een bank gericht op een doel van het bevoegd gezag. Het doel kan algemeen zijn (bijvoorbeeld stimulering van de gebiedsgerichte aanpak) of smal (zoals voor één specifiek project).

Onder microdepositie verstaan we projecten waarvoor weinig ruimte nodig is, maximaal 0,05 mol/ha/ jaar. Het is lastig en kostbaar om als initiatiefnemer zelf vergunningruimte te organiseren. Ruimte uit de Stikstofbank biedt hiervoor mogelijk een oplossing.

Nee, de PAS-meldingen worden opgelost vanuit specifiek daarvoor bestemde bronmaatregelen.

In principe kunnen alle projecten in Nederland die ruimte nodig hebben door deze microdepositiebank worden geholpen. Het maakt niet uit of dit publieke of private initiatieven zijn.

Nee, dat is nu nog niet mogelijk. Na de actualisatie van AERIUS Register, later dit jaar, wordt gewerkt aan het vullen van de Stikstofbank; het uitgeven van ruimte volgt op een nader bekend te maken datum.

Er kan niet met terugwerkende kracht ruimte worden vastgelegd.

Er zijn geen kosten verbonden aan de stikstofruimte uit de bank.

Er zijn twee routes om natuurtoestemming aan te vragen voor een project. De ene is de aanvraag van een Wnb-vergunning. Deze wordt meestal aangevraagd bij de provincie. De andere is een omgevingsvergunning en deze wordt aangevraagd bij de gemeente. De Wnb-vergunning gaat zoals de naam al zegt specifiek alleen over de toetsing aan de Wet natuurbescherming. De omgevingsvergunning is een bredere aanvraag, hierin worden ook andere zaken meegenomen. Als onderdeel hiervan wordt ook een verklaring van geen bedenkingen opgevraagd bij de provincie waarbij op de Wnb wordt getoetst.

De beslistermijn voor een natuurvergunning is 13 weken, met een mogelijke verlenging van zeven weken. In het geval dat de natuurtoestemming deel uitmaakt van de aanvraag omgevingsvergunning geldt een beslistermijn van 26 weken, met een mogelijke verlenging van zes weken.

Zolang de activiteit binnen de geldende natuurtoestemming valt, is dat mogelijk.  

Dat hangt ervan af of u iets wilt wijzigen en wat uw huidige situatie en vergunning is. Via deze pagina kunt u bepalen of u een (nieuwe) Natuurbeschermingswetvergunning nodig heeft.

Deze pagina toont de actuele provinciale beleidsregels voor salderen. Let op, provincies kunnen afzonderlijk nog aanvullende beleidsregels hebben vastgesteld. Zie hiervoor de website van uw provincie.  

Lees hier alle informatie voor het bepalen van uw referentiesituatie. 

Als uit uw AERIUS-berekening blijkt dat uw project zorgt voor stikstofdepositie op een stikstofgevoelig Natura 2000-gebied, kunt u allereerst kijken of er mogelijkheden zijn om de stikstofdepositie in uw project te beperken. Dit kan bijvoorbeeld door inzet van elektrische voertuigen of door de logistiek van aan en afvoer van materieel efficiënter te maken. Blijft uw project zorgen voor stikstofdepositie, zie dan deze pagina voor meer opties. 

Een vergunning voor woningbouw kan aangevraagd worden op basis van het stikstofregistratiesysteem. Daarnaast kan het Expertteam Woningbouw en stikstofproblematiek gemeenten helpen bij concrete projecten, ook als stikstof de knellende factor is. Het expertteam ondersteunt gemeenten bij het proces en denkt inhoudelijk mee. Initiatiefnemers kunnen eventuele knelpunten aan het Expertteam doorgeven.  

De vergunningaanvraag voor de Wet Natuurbescherming dient ingediend te worden bij de provincie waarbinnen de activiteit plaatsvindt. 

De provincie neemt alle Natura 2000-gebieden waar de activiteit een toename van stikstofdepositie veroorzaakt mee in de toetsing. Ook als deze gebieden in andere provincies liggen. De vergunning wordt dan verleend in overeenstemming met die andere provincies. Indien het een activiteit betreft die is opgenomen in artikel 1.3 van het Besluit natuurbescherming is de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) het bevoegd gezag. 

De aanlegfase is sinds de inwerkingtreding van de Wet stikstofreductie en natuurverbetering op 1 juli 2021 vrijgesteld van de natuurvergunning of de omgevingsvergunning natuur onderdeel stikstof. De gedeeltelijke vrijstelling geldt voor bouwactiviteiten in de bouw-, aanleg- en sloopfase, waarin emissies tijdelijk en beperkt zijn. De verplichting van een vergunning blijft wel gelden voor de gebruiksfase en andere significante gevolgen van een bouwproject voor een Natura 2000-gebied.

Voor het onderdeel stikstof is voor de aanlegfase dus geen AERIUS-berekening meer verplicht. Het bevoegd gezag laat bij de beoordeling van de aanvraag voor de omgevingsvergunning gevolgen van de stikstofdepositie voor de bouwfase buiten beschouwing voor zover het de activiteiten betreft die onder de vrijstelling vallen.

Voor meer informatie zie paragraaf 5.4 van de nota toelichting bij het Besluit stikstofreductie en natuurverbetering (Bsn) en vragen en antwoorden op aanpakstikstof.nl.

Met de AERIUS Calculator kunt u de stikstofdepositie van uw beoogde project berekenen. Als op geen enkel Natura 2000-gebied de bijdrage hoger is dan 0,00 mol/ha/j (en er is geen gebruik gemaakt van salderen) dan is er geen toestemming benodigd op het gebied van stikstof in kader van de Wet Natuurbescherming. U hoeft dan geen Natuurbeschermingswetvergunning aan te vragen voor het aspect stikstof. We adviseren u om de AERIUS-berekening wel te bewaren.

Provincies hanteren als uitgangspunt dat geen Wnb-vergunningplicht geldt voor beweiden. Dit geldt voor alle diercategorieën. Dit is overeenkomstig met de bestuurlijke afspraken naar aanleiding van het advies van de commissie Remkes over beweiden.

U dient een vergunning aan te vragen voor de stalemissies en hoeft beweiden hierin niet mee te nemen. Het gebruikmaken van de reductie op stalemissies vanwege beweiden blijft mogelijk, dit is opgenomen in de RAV-codes. 

Op basis van artikel 2.7, lid 1 en 2 van de wet Natuurbescherming geldt dat er een Passende Beoordeling moet worden gemaakt wanneer een plan of project (afzonderlijk of in combinatie met andere plannen of projecten), significante gevolgen kan hebben voor een Natura 2000-gebied. Wanneer deze gevolgen in de Voortoets op grond van objectieve gegevens met zekerheid kunnen worden uitgesloten, is geen Passende Beoordeling vereist en bij projecten geen vergunning. Het onderscheid tussen de Passende Beoordeling en de Voortoets is niet wettelijk vastgelegd.

De Handreiking  Voortoets stikstof is een ‘levend document’, dat periodiek geactualiseerd zal worden naar aanleiding van jurisprudentie en nieuwe (wetenschappelijke) inzichten. Initiatiefnemers en ecologische adviesbureaus worden geadviseerd om altijd de meest recente versie te raadplegen, die op de website van BIJ12 gepubliceerd is. Aan de Handreiking kunnen geen rechten worden ontleend.

Nee, er is geen sprake van drempelwaardes. Wel worden er in de Handreiking situaties geschetst waarbij op voorhand, op grond van objectieve gegevens, significante effecten met zekerheid kunnen worden uitgesloten.

Ja, het Rijk en provincies zijn akkoord gegaan met de Handreiking Voortoets stikstof.

Nee, de Voortoets kan ook worden uitgevoerd voor permanente stikstofemissies.

Nee, als op voorhand, op grond van objectieve gegevens, significante effecten met zekerheid kunnen worden uitgesloten in de Voortoets, dan hoeven deze gegevens niet voorgelegd te worden aan het bevoegd gezag voor goedkeuring. Wel verdient het aanbeveling om de beoordeling voor het aspect stikstof in de Voortoets in een rapportage vast te leggen, en deze gegevens goed te bewaren. Deze kunnen namelijk bij (eventuele) toetsing en handhaving als uitgangspunt voor controle worden gebruikt.

Ja, het is goed om de beoordeling voor het aspect stikstof in de Voortoets in een rapportage vast te leggen, en deze gegevens goed te bewaren voor de eigen administratie. Deze kunnen namelijk bij (eventuele) toets- en handhaving als uitgangspunt voor controle worden gebruikt.

Een overzicht van de provinciale beleidsregels salderen vindt u hier.

Rijk en provincies hebben op het niveau van toestemmingsverlening afgesproken hoe ze het stikstofprobleem willen aanpakken. De afspraken gaan met name over de beleidsregels waarbij ondernemers hun vergunde emissie kunnen verkopen aan een ander bedrijf (extern salderen) of binnen het bedrijf kunnen overdragen (intern salderen).

Er verandert niets aan bestaande vergunningen voor bedrijven en boeren waarvan de bedrijfsvoering niet verandert.

Een initiatiefnemer die wel een vergunning nodig heeft, bijvoorbeeld om uit te breiden of voor aanleg van een weg of windpark, heeft mede dankzij deze beleidsregels twee opties om ervoor te zorgen dat de neerslag van stikstof (stikstofdepositie) niet toeneemt: intern salderen of extern salderen. Bij intern salderen maakt een bedrijf stikstofruimte vrij binnen het eigen project of op de eigen locatie, bij extern salderen neemt een bedrijf stikstofruimte over van een ander bedrijf dat geheel of gedeeltelijk stopt. Dit geldt overigens ook voor projecten die nog in de planfase zijn. Een bijzondere vorm van extern salderen is verleasen. Bij verleasen neemt een bedrijf stikstofruimte tijdelijk over van een ander bedrijf. Wat de voorwaarden zijn kunt u terugvinden op de pagina over extern salderen,  handreiking salderen en in de beleidsregels salderen van de provincies.

Dier- en fosfaatrechten maken nog niet in elke provincie onderdeel uit van deze beleidsregels. Dit wordt gefaseerd opengesteld per provincie. Zie voor de huidige status de pagina beleidsregels  salderen.

Voor initiatiefnemers is meer duidelijkheid gekomen over intern en extern salderen. Dit maakt het voor initiatiefnemers die een project willen wijzigen of een nieuw project willen starten waar stikstof bij vrij komt, duidelijk op welke voorwaarden het mogelijk is om dat te doen. Hoe dat kan, staat in de beleidsregels salderen en in de handreiking salderen.

Bij het afgeven van vergunningen voor stikstof, waarbij gebruik wordt gemaakt van extern salderen, is de basis dat bij alles wat we doen, dat 30% ten goede komt aan de natuur. Het terugdringen van de stikstofdepositie vormt sowieso bij alle maatregelen die worden genomen het uitgangspunt.

De volgende inhoudelijke aanpassingen zijn in de beleidsregels doorgevoerd:

• In bepaalde gevallen wordt intern salderen mogelijk, ook al is de bestaande bebouwing al gesloopt. Voorwaarde is een rechtstreeks verband tussen de beëindiging van een activiteit (met gesloopte gebouwen) en het voornemen voor een nieuwe activiteit op de betreffende locatie. Vooral woningbouwprojecten stuitten op de bepaling in de beleidsregels, dat intern salderen alleen kan als de bestaande bebouwing nog niet is gesloopt. Dit onbedoelde effect wordt nu gerepareerd.
• Deelnemers aan de Subsidieregeling sanering varkenshouderijen kunnen eenmalig maximaal 15% stikstofruimte houden om op hun locatie te kunnen doorstarten met andere bedrijfsmatige activiteiten, niet zijnde intensieve veehouderij. Dit biedt deze ondernemers toekomstperspectief.
• De beleidsregels worden aangevuld met een artikel over het stikstofregistratiesysteem (SSRS), waarin onder andere wordt bepaald dat de provincies uitgaan van volledige aanvragen om voor prioritering voor stikstofruimte uit het SSRS in aanmerking te komen.
• Uit de uitspraak van de Raad van State inzake de Logtsebaan blijkt dat sinds 1 januari 2020 voor intern salderen geen natuurvergunning nodig is. De bepalingen en passages over intern salderen zijn hier nog niet op aangepast en gelden dus mogelijk niet meer. U kunt via de website www.officiëlebekendmakingen.nl nagaan of het bevoegd gezag (provincie) een besluit heeft genomen om de beleidsregels over intern salderen buiten toepassing te laten.

Stel je voor: je wilt als ondernemer je bedrijf uitbreiden. Dan mag je, ondanks die uitbreiding niet meer depositie veroorzaken op stikstofgevoelige natuur in Natura 2000-gebieden. Dat kan door je bedrijf zo aan te passen dat de stikstof-uitstoot hetzelfde blijft, ondanks dat het bedrijf uitbreidt, bijvoorbeeld door het installeren van emissiearme technieken (bijvoorbeeld mestschuiven). Je lost het probleem van stikstof dus binnen het eigen project op: intern salderen.

U wilt als ondernemer uw bedrijf uitbreiden. Om een natuurvergunning te krijgen, kunt u ondanks die uitbreiding, niet meer stikstof uitstoten. Indien het niet mogelijk is dit via intern salderen te regelen, dan kunt u dit oplossen door bijvoorbeeld een bedrijf op te kopen van een ondernemer die stopt. U kunt dan de stikstofemissie van dat bedrijf overnemen en daar tot 70% van gebruiken. U lost het probleem buiten uw eigen bedrijf op: extern salderen. Wanneer hierdoor de totale stikstofdepositie niet groter wordt, kan een vergunning worden verleend.

Het bedrijf dat (deels) stopt en stikstofemissie overdraagt aan een ander, noemen we de ‘saldogever’. Het bedrijf dat de stikstofemissie verkrijgt noemen we de ‘saldo-ontvanger’.

De regels van extern salderen zijn van toepassing wanneer je als ondernemer/initiatiefnemer een natuurvergunning moet aanvragen omdat je bedrijf bijvoorbeeld wordt uitgebreid. Voor het toekennen van deze natuurvergunning geldt dat saldo-nemende bedrijven tot 70% van de gerealiseerde capaciteit van de saldo-gever mag gebruiken. De overige 30% wordt ingetrokken en komt ten goede aan de natuur.

De handhaving en controle van de uitstoot door bedrijven wordt door de gebruikelijke organisaties uitgevoerd, zoals de NVWA. Provincies hebben hun eigen uitvoeringsdiensten die toezien op naleving van verstrekte vergunningen.

Nee, als een bedrijf door iemand anders gekocht of overgenomen wordt, en het bedrijf wordt op dezelfde manier voortgezet, dan is er geen sprake van extern salderen en vindt dus ook geen afroming plaats. Het bedrijf kan gewoon doorgaan op basis van de bestaande vergunning.

Jazeker, onderstaande vier voorbeelden illustreren de werking van extern salderen. De voorbeelden betreffen veehouderijbedrijven, maar de werking van extern salderen is gelijk voor andere bedrijven.

Voorbeeld 1

De situatie
U wilt stoppen met uw melkveehouderij. De vergunde emissieruimte wilt u verkopen. U heeft een melkveebedrijf met een natuurvergunning voor twee stallen.

De vergunde capaciteit van deze stallen is 100 koeien per stal en de daarbij behorende emissie. Deze twee stallen zijn ook daadwerkelijk gebouwd. Elke stal bevat op dit moment 80 koeien.

Hoe werkt dit?
U kunt de emissie van de twee stallen overdragen aan een ander bedrijf. Dit bedrijf mag maximaal 70% van uw totale emissie gebruiken en uw eigen vergunning wordt ingetrokken.

Voorbeeld 2

De situatie
U wilt een deel van uw melkveehouderij beëindigen. De vergunde emissieruimte daarvan wilt u verkopen. U heeft een melkveehouderij met een natuurvergunning voor twee stallen.

De vergunde capaciteit van deze stallen is 100 koeien per stal en de daarbij behorende emissie. Deze twee stallen zijn ook daadwerkelijk gebouwd. Elke stal bevat op dit moment 80 koeien.

Hoe werkt dit?
U kunt de emissie van de stal waarmee u stopt, overdragen aan een ander bedrijf. Dit bedrijf mag alléén van de stal die u overdraagt, 70% van de emissie overnemen. Daarbij wordt de stikstofruimte van 100 dieren aangehouden, aangezien dat de gerealiseerde capaciteit is. Ongeacht het feit dat er 80 dieren in uw stal staan.

Voorbeeld 3

De situatie
U wilt stoppen met uw melkveehouderij. De vergunde emissie wilt u verkopen. U heeft een melkveehouderij met een natuurvergunning voor twee stallen.

De vergunde capaciteit van deze stallen is 100 koeien per stal en de daarbij behorende emissie. Hoewel er een vergunning is voor twee stallen, is er nog maar één stal gebouwd. In deze stal staan 90 koeien. De tweede stal is in aanbouw.

Hoe werkt dit?
U kunt de emissie van de gerealiseerde stal, overdragen aan een ander bedrijf. Dit bedrijf mag alléén van de stal die al is gebouwd, 70% van de emissie overnemen. Daarbij wordt de emissie van 100 koeien aangehouden, gezien dat de gerealiseerde capaciteit is. Ongeacht het feit dat er op het moment 90 koeien in staan.

De emissie van de tweede stal die nog in aanbouw is, kan niet worden ingezet voor salderen.

Voorbeeld 4:

De situatie
U wilt stoppen met uw melkveehouderij. De vergunde emissie wilt u verkopen. U heeft een melkveehouderij met een natuurvergunning voor twee stallen.

De vergunde capaciteit van deze stallen is 100 koeien per stal en de daarbij behorende emissie. Eén van de stallen is in gebruik en daar staan 90 koeien in. De andere stal wordt gebruikt als opslagruimte en er staan 50 koeien in.

Hoe werkt dit?
U kunt de emissie van beide stallen overdragen aan een ander bedrijf. Dit bedrijf mag 70% van de emissie voor deze twee stallen overnemen. Dit is dus de emissie die hoort bij twee stallen met 100 koeien.

Over het zorgvuldig (gefaseerd) openstellen van extern salderen met veehouderijen zijn de verschillende provincies al geruime tijd in overleg met betrokken sectoren. Op basis van dit overleg zullen verschillende provincies de komende weken extern salderen met veehouderijen mogelijk maken.

De provincies Noord-Brabant en Zeeland hebben het extern salderen opengesteld vanaf 15 september 2020. Andere provincies volgen in een later stadium.

Initiatiefnemers moeten een natuurvergunning aanvragen bij hun eigen provincie die bevoegd gezag is voor de Wet natuurbescherming.

Als de eigen provincie extern salderen met veehouderijen heeft opengesteld, kunnen initiatiefnemers in die provincie in principe extern salderen met veehouderijen in die provincie.

Extern salderen met veehouderijen in andere provincies is afhankelijk van afstemming hierover tussen de provincie waar de vergunningaanvraag is gedaan (provincie A) en de andere provincie (provincie B). De provincies hebben dit afgesproken, omdat bij provinciegrensoverstijgend extern salderen provincie A de natuurvergunning moet verstrekken aan de saldo-ontvanger, maar dit enkel kan als provincie B de natuurvergunning intrekt van de veehouderij in deze provincie die saldogever is. Dit intrekken gebeurt niet automatisch en is ook niet vanzelfsprekend. Temeer als extern salderen met veehouderijen in provincie B nog niet is opengesteld.

Meld u bij voornemens om extern te salderen met een veehouderij altijd bij uw eigen provincie om na te gaan wat de mogelijkheden zijn en of een door u voorgenomen externe saldering kans van slagen heeft. Dit dient vroegtijdig te gebeuren om te voorkomen dat u verplichtingen aangaat met het risico dat u uiteindelijk geen natuurtoestemming kunt krijgen.

Hiermee worden de mogelijkheden om extern te salderen verruimd.

Verleasen is een vorm van extern salderen. Meer informatie over verleasen is te vinden op de pagina over extern salderen en in de handreiking salderen.

Van verleasen kan alleen gebruik gemaakt worden voor projecten die een tijdelijke depositie hebben van maximaal 2 jaar, zoals evenementen en pop-up activiteiten. Te denken valt aan: popfestivals, sportevenementen (race, mountainbike, trekker trek), braderieën, kermissen (zonder vaste locatie), tijdelijke winkels, foodtrucks, cabins incl. stookinstallatie en verkeersaantrekkende werking, kunstwerkenroutes.

Jaarlijks terugkerende evenementen vallen hier niet onder, wanneer het wel jaarlijks terugkeert dan is extern salderen een optie. Meer informatie over verleasen is te vinden in de provinciale beleidsregels salderen.

Ja, dit is in beginsel mogelijk, mits de initiatiefnemer aantoont dat:

• het perceel op de relevante referentiedatum legaal bemest kon worden op grond van de meststoffenregelgeving en het bestemmingsplan;
• het perceel sinds de referentiedatum de agrarische bestemming heeft behouden;
• het aannemelijk is dat het perceel op en sinds de referentiedatum agrarisch in gebruik was (bijvoorbeeld met luchtfoto’s, RVO-data, MINAS data, verklaringen van grondgebruikers, of anderszins);
• de toegestane emissie van bemesting ten opzichte van de referentiedatum niet is toegenomen (dit kan op basis van objectieve algemene gegevens, zie kamerbrief);
• na het salderen met een bemest perceel niet verder wordt bemest.

Let op: dit is een afgestemde werkwijze van provincies en is nog niet getoetst door de Afdeling bestuursrechtspraak.

De initiatiefnemer dient een berekening in AERIUS Calculator te maken en kan daarvoor gebruik maken van standaard kentallen. Klik hier voor deze kentallen.

Toelichting bij de kentallen

De kaart van Nederland is ingedeeld op basis van mestdeelgebieden. De initiatiefnemer kan het gebied opzoeken dat op zijn of haar situatie van toepassing is en dit aanklikken. Er verschijnt een id-nummer van het gebied en daaronder de NH3-emissie in kg/ha/jaar waarmee gerekend kan worden in AERIUS Calculator.

In AERIUS Calculator volgt de initiatiefnemer daarna de volgende stappen:

• Modelleer een vlakbron;
• Kies bij sector ‘Landbouw’ en vervolgens ‘Landbouwgrond’ en ‘Mestaanwending’, ‘dierlijke mest’;
• Vul onder ‘Emissie NH3’ de emissie in behorend bij het mestdeelgebied, vermenigvuldigd met het aantal hectare dat de vlakbron beslaat. Het aantal hectare is bovenaan de bron af te lezen.

(Disclaimer: de kentallen zijn afgeleid van de INITIATOR-data van RIVM en zijn een naar agrarische regio´s herleid gemiddelde. De cijfers worden de komende winter mogelijk iets aangepast n.a.v. nieuwe inzichten.)

Verder geldt het volgende voor het inzetten van bemesten voor saldering:

1. Het perceel moest op de referentiedatum legaal bemest kunnen worden in de zin van de meststoffenwet;
2. De referentiesituatie wordt gevormd door emissie die was toegestaan op de referentiedatum, tenzij op latere datum van rechtswege of middels een gewijzigde toestemming een lagere emissie is toegestaan;
3. De referentiesituatie niet wordt bepaald wat er op de referentiedatum aan bemesting was toegestaan, maar wat er in de huidige situatie volgens de actuele gebruiksnorm (norm voor dierlijke meststoffen, stikstofgebruiksnorm en fosfaatgebruiksnorm) en aanwendingstechnieken is toegestaan.

Een saldogever staat het vrij om emissie reducerende maatregelen te nemen om vervolgens de ruimte die vrijkomt extern te salderen. De beleidsregels geven hier geen beperkingen voor, behalve in het kader van de Subsidieregeling sanering varkenshouderijen. Ruimte die naar aanleiding van deze subsidieregeling ontstaat – en meer algemeen ruimte ten gevolge van een artikel 6, lid 2 HR maatregel – mag niet ingezet worden voor extern salderen. Voorbeelden van een artikel 6, lid 2 HR maatregel zijn maatregelen uit het structurele bronmaatregelenpakket of maatregelen opgenomen in een provinciale verordening.

De werking in de praktijk is dat de saldogever zijn toestemming voor (een deel van) een bepaalde activiteit met een bepaalde hoeveelheid ammoniak behorende bij de reductie middels innovatief systeem laat intrekken en daarvoor in de plaats de externe saldering faciliteert. Een voorbeeld hiervan is het stalsysteem bij het houden van dieren. De vrijvallende emissie wordt dus ten behoeve van een ander (saldo-ontvanger) ingetrokken. Zelf kan de saldogever binnen zijn nieuwe maximale toegestane activiteit met bijbehorende emissie zijn activiteiten uitvoeren met een reducerende techniek, bijvoorbeeld met een emissiearmer stalsysteem. Voor deze wijziging is nu immers geen nieuwe Wnb-vergunning nodig (wel is nog steeds een Wabo-vergunning nodig). Uiteraard moet de emissiereductie door de innovatieve techniek wel wetenschappelijk gezien overtuigend zijn aangetoond, zodat vaststaat dat het saldogevende bedrijf daadwerkelijk binnen de lagere vergunde emissie blijft en de ruimte niet feitelijk dubbel gebruikt wordt.

De ondernemer vult in eerste instantie zelf het formulier in om te verkennen of zijn bedrijf(slocatie) aan de vereisten voldoet (zoals de drempelwaarde van 2 mol N/ha/j). Tevens vult de ondernemer in wat hij of zijn zou willen verkopen en tegen welke prijs (gezien de staat van het bedrijf en bedrijfsmiddelen in relatie tot de afschrijving daarvan). Dat vormt de basis om het gesprek aan te gaan met de provincie. Pas op het moment dat beide partijen tot een finale overeenkomst willen komen, moet daar een officieel taxatierapport aan ten grondslag liggen waarmee feitelijk de opgave van de veehouder wordt gecontroleerd.

Het maximaal aantal dieren dat daadwerkelijk in de praktijk op het bedrijf aanwezig is, wordt ingevoerd voor de depositieberekening en de toetsing aan de drempelwaarde.
Voor het opstellen van een overeenkomst, dient in AERIUS Calculator een verschilberekening te worden gemaakt, waarin twee situaties zijn opgenomen. De eerste situatie bevat de werkelijke dieraantallen (hoogste veebezetting in een jaar). De tweede situatie bevat de gerealiseerde capaciteit of de aanwezige productierechten. De verschilberekening wijst uit welke van de twee het laagste is.

De gehele regeling vindt u hier. Er staan nog meer antwoorden op veel gestelde vragen op aanpakstikstof.nl op deze pagina.

In ‘bedrijfstotaal’ zijn alle kosten opgenomen, namelijk die van bedrijfsmiddelen en gebouwen, sloopbedrijfsgebouwen, vervallen productierechten en de verwerving van de landbouwgrond.

In ‘Stallen’: zijn dezelfde elementen opgenomen als onder ‘bedrijfstotaal’, maar dan alleen zonder ‘verwerving landbouwgrond’.

Op een habitatkaart is te zien waar een beschermd type natuur precies voorkomt in een Natura 2000-gebied. Omdat in Habitatrichtlijngebieden geen vogels worden beschermd, beperkt de kaart zich daar tot habitattypen en leefgebieden van soorten uit de Habitatrichtlijn. In Vogelrichtlijngebieden staan alleen leefgebieden van soorten op de kaart. De leefgebieden die momenteel zijn gekarteerd, betreffen alleen de stikstofgevoelige leefgebieden.  De kaarten worden onder andere gemaakt voor de beheerplannen en bij toestemmingsverlening (Wet natuurbescherming). De kaarten vormen daarvoor de objectieve basis.

De opstelling van habitatkaarten is de verantwoordelijkheid van het bevoegd gezag: de provincies en (voor de grote wateren) Rijkswaterstaat (RWS). De basis voor habitatkaarten wordt gevormd door vegetatiekaarten. De opstelling van die vegetatiekaarten wordt door provincies en RWS uitbesteed, meestal aan terreineigenaren, die dat weer uitbesteden aan (onafhankelijke) karteringsbureaus. De vegetatiekaarten worden via een landelijk afgesproken methode van vertaling en interpretatie verwerkt tot een habitatkaart. Het bevoegd gezag ziet erop toe dat dit volgens de afspraken, op een objectieve wijze gebeurt. Vervolgens vindt er ook nog een interbestuurlijk validatieproces plaats, waarbij een aantal experts op het vlak van habitatkartering de kaarten nauwgezet beoordelen en suggesties doen voor correcties waar dat nodig is. Voor het uiteindelijk vaststellen van een kaart zijn provincies en RWS verantwoordelijk, dus niet de eigenaren van de natuurgebieden. 

De publicatie van habitatkaarten kennen geen aanwijzingsprocedure. Overal waar een reeds aangewezen habitat voorkomt, is dat al beschermd via het aanwijzingsbesluit (met bijbehorende aanwijzingsprocedure). Een habitatkaart maakt alleen zichtbaar waar de beschermde waarden zich concreet bevinden (en waar niet). Dat gebeurt op een objectieve, wetenschappelijk-technische manier. Het is dus geen juridische of beleidsmatige beslissing. Er wordt via een habitatkaart dus geen ‘nieuw habitat aangewezen’: geen extra habitat van wat al is aangewezen en ook geen extra habitattypen. 

Het kan zo zijn dat bij het verbeteren of actualiseren van een habitatkaart blijkt dat meer oppervlakte van een stikstofgevoelig habitat aanwezig is dan eerst werd gedacht. Daarop moet dan wel worden getoetst via AERIUS (en het telt mee voor de doelstelling uit de Wet stikstofreductie en natuurverbetering). In AERIUS wordt per locatie berekend of er sprake is van stikstofoverbelasting, door de depositie te vergelijken met de lokale kritische depositiewaarde. Die KDW is gebaseerd op een habitatkaart van het bevoegd gezag (een provincie of RWS). 

Bij de laatste actualisatie van AERIUS in oktober 2020 is er oppervlakte toegevoegd, maar is er ook oppervlakte verwijderd. Netto is sinds het vorige jaar 2019 sprake van minder oppervlakte. 

Nee. Provincies en Rijkswaterstaat zijn verantwoordelijk voor de habitatkaarten. 

Instandhoudingsdoelstellingen zijn de doelen voor de Europese Habitat- en Vogelrichtlijn (Natura 2000) welke gerealiseerd moeten worden. Doelen kunnen gericht zijn op behoud (handhaving van de huidige omvang en kwaliteit) of uitbreiding (verbeterdoelen of herstelopgave). Verbeterdoelen voor habitattypen kunnen gaan over uitbreiding oppervlakte of om verbetering kwaliteit. Hetzelfde geldt voor herstelopgaven voor dier- en plantensoorten (bijvoorbeeld uitbreiding van de omvang van het leefgebied of verbetering van de kwaliteit van het leefgebied ten behoeve van uitbreiding van de populatie). In sommige Natura 2000-gebieden is herstel nodig om een habitattype of soort weer in een gunstige staat van instandhouding te brengen.

De gebiedsdoelen zijn te vinden in het aanwijzingsbesluit van het betreffende Natura 2000-gebied.

Elk habitattype (type natuur) kent een Kritische Depositiewaarde (KDW). De KDW is de grens waarboven het risico bestaat dat de kwaliteit van een habitat significant wordt aangetast door de verzurende en/of vermestende invloed van stikstofdepositie. Een habitattype wordt als stikstofgevoelig aangemerkt als de KDW lager is dan 2400 mol per hectare per jaar (ongeveer 34 kg stikstof per hectare per jaar). Als de daadwerkelijke stikstofdepositie hoger is dan de KDW, spreken we van overbelasting door stikstof.

Teveel stikstofdepositie heeft op natuur twee belangrijke negatieve effecten: vermesting en verzuring. Door vermesting wordt de natuur voedselrijker en door verzuring veranderen chemische evenwichten in de bodem. Beide zorgen voor een verschuiving van het evenwicht in de natuur, waardoor soorten worden aangetast, de soortensamenstelling verandert en soorten zelfs kunnen verdwijnen.

Zie eventueel de infographic van LNV, deze video van de NOS van september 2019 of zie een uitgebreidere uitleg in de memo “Inzichten in stikstofdepositie op de natuur”, bladzijde 5 (Wageningen Environmental Research, okt. 2019).

Dat is niet per definitie het geval. Overschrijding van de KDW brengt een risico op verslechtering met zich mee. De mate en duur van de overschrijding en de lokale omstandigheden bepalen vervolgens wat er daadwerkelijk voor effect optreedt.

De Europese Vogel- en Habitatrichtlijnen geven dan ook geen normen ten aanzien van de KDW, maar alleen verplichtingen ten aanzien van het nemen van instandhoudings- en passende maatregelen en het voorkomen van significant negatieve effecten.

Als de KDW niet meer wordt overschreden zijn de condities op basis van stikstof verbeterd, waardoor de natuur kan beginnen te herstellen. Vaak is voor herstel echter meer nodig. Er kan nog steeds een overmaat aan stikstof in het ecosysteem zitten, bijvoorbeeld opgehoopt in de bodem. Ook een eventuele door stikstofdepositie veroorzaakte verzuring herstelt niet vanzelf. Er moet in veel gevallen nog actief ingegrepen worden om de natuur te herstellen. Bovendien kunnen soorten weggevallen zijn die niet of moeilijk zelfstandig terug kunnen keren.

Ook kunnen andere knelpunten een rol spelen, zoals bijvoorbeeld verdroging en versnippering.

In de Natura 2000-beheerplannen is vastgelegd waar, op welke wijze en wanneer de doelen voor een Natura 2000-gebied gehaald gaan worden (uitwerking van instandhoudingsdoelstellingen in ruimte, omvang en tijd) en de maatregelen die daarvoor nodig zijn. Beheerplannen zijn er voor alle Natura 2000-gebieden.

Voor stikstofgevoelige en overbelaste Natura 2000-gebieden waren in het kader van het PAS (2015-2019) gebiedsanalyses vastgesteld. Een gebiedsanalyse beschreef voor stikstofgevoelige natuur de kwaliteit en ontwikkeling in de tijd bij uitvoering van het PAS. Tevens werd voor de stikstofgevoelige natuur in beeld gebracht welke knelpunten er zijn om de kwaliteit te behouden of te verbeteren. In veel gebieden is stikstof een knelpunt maar er zijn ook vaak andere knelpunten geconstateerd zoals bijvoorbeeld verdroging of versnippering. In de gebiedsanalyse waren herstelmaatregelen aangedragen om de knelpunten op te heffen en daarbij het behoud van de natuurkwaliteit te borgen bij uitvoering van het PAS. Deze herstelmaatregelen zijn vervolgens opgenomen in de Natura 2000-beheerplannen op grond van de Nbw 1998 of Wnb.

Er zijn veel soorten herstelmaatregelen. Denk bijvoorbeeld aan intensiever begrazen, maaien of het verhogen van de grondwaterstand. Meer informatie over de herstelmaatregelen per Natura 2000-gebied is te vinden in de gebiedsanalyses , in de PAS-monitoringsrapportages Natuur of via Herstelmaatregelen in beeld.

In de herstelstrategieën is uitgewerkt wat effectieve strategieën zijn om de natuurkwaliteit te behouden en verbeteren.

Dit is afhankelijk van het maatregeltype. Complexe maatregelen, zoals bijvoorbeeld hydrologische maatregelen waarbij de hydrologie in een gebied wordt hersteld, hebben een looptijd van meerdere jaren en vergen een zorgvuldige afstemming met verschillende partijen. Hierdoor duurt het meerdere jaren voordat deze maatregelen effect hebben in een gebied.

Andere maatregelen, bijvoorbeeld plaggen, kennen een veel kortere voorbereidingstijd. Uit de laatste monitoringsrapportage (juni 2018) blijkt dat de uitvoering van de herstelmaatregelen voor het overgrote deel op schema ligt (>95%). Daar waar de tijdigheid onder druk komt te staan, worden maatregelen genomen om alsnog tijdig tot uitvoering te komen.

Het uiteindelijke doel is 100% van het landelijke doelbereik van de Vogel- en Habitatrichtlijn in Nederland in het jaar 2050 (Kamerstuk 26 407, nr. 130). Deze doelstelling behalen we niet alleen via de aangewezen Natura 2000-gebieden, maar via alle natuur die we in Nederland hebben, zoals het NatuurNetwerk Nederland en de Nationale Parken.

Het kabinet wil nader bezien of alle gebieden die eerder als Natura 2000-gebied zijn aangewezen, deze status moeten behouden. Het kabinet onderzoekt daarvoor bijvoorbeeld of de gebieden robuust genoeg zijn en of de doelen voor de gebieden, ondanks alle herstelmaatregelen, wel haalbaar zijn. Ook zal worden bezien of het samenvoegen of herindelen van gebieden van nut kan zijn. Op de uitkomsten van deze analyse kan het kabinet niet vooruitlopen.

Hoe de verspreiding van stikstof door de lucht precies plaatsvindt is van veel verschillende factoren afhankelijk, waaronder het soort stikstof (NOx of NH3), de hoogte waarop het wordt uitgestoten, de warmte van de lucht, het landschap en de windrichting. In principe geldt dat dichtbij een bron meer stikstof neerslaat dan verder weg van de bron, maar de stikstof kan wel ver reiken.

Ammoniak blijft enkele uren in de lucht hangen, bijvoorbeeld na het uitrijden van mest op een landbouwgebied. Als het dan waait, kan de ammoniak ver verspreid worden. Een groot deel daalt binnen enkele tientallen kilometers neer, maar een deel kan ook honderden kilometers verder neerdalen.

De depositie door stikstofoxide is bij een gelijke hoeveelheid stikstof en zelfde emissie-eigenschappen lager per hectare dan ammoniak. Dit komt omdat NOx langzamer deponeert en daardoor verder verspreidt. Daarnaast hebben industriële bronnen over het algemeen een grotere uitstoothoogte (schoorsteen) dan landbouwbronnen (maaiveld of stal), waardoor het verder verspreidt.

Gemiddeld is de stikstofdepositie in Nederland iets hoger dan in andere Europese landen. In Nederland is de afstand tussen de bron en Natura 2000-gebieden vaak klein waardoor de depositie van stikstof in natuurgebieden relatief hoog is.

Nederlandse emissies worden bijgehouden in de Emissieregistratie. Buitenlandse emissies komen van het Centre on Emission Inventories and Projections (CEIP). Samen liggen deze gegevens aan de basis van de GCN-GDN en landelijke stikstofdepositieberekeningen van het RIVM.

Het RIVM berekent jaarlijks de concentraties in de lucht, waaronder de concentraties stikstofdioxide (NO2) en ammoniak (NH3) en maakt grootschalige concentratie- en depositiekaarten van Nederland. Op de depositiekaarten kunt u zien in welke mate stikstof op de bodem neerslaat. Zie ook de GCN-GDN-rapportage 2019 over de situatie van 2018.

Tijdens het PAS rapporteerde het RIVM jaarlijks over de uitstoot van stikstof en de neerslag daarvan in Nederlandse Natura 2000-gebieden. Zie de laatste PAS-Monitoringsrapportage stikstof 2018 over de situatie tot en met 2017.

Meer gedetailleerde stikstofcijfers per provincie en per stikstofgevoelig en overbelast Natura 2000-gebied zijn te vinden in AERIUS Monitor (momenteel niet vrij beschikbaar) en de memo “Inzichten in stikstofdepositie op de natuur” (WenR, 2019).

Zie ook de algemene stikstofpagina van het RIVM.

Het arrest van het Europees Hof, de PAS-uitspraak van de Raad van State en de commissie Remkes bevestigen het belang van de uitvoering van bronmaatregelen om de stikstofdepositie op natuur te verlagen. De afspraak is dat de bronmaatregelen uit het PAS doorgaan en daarnaast komen er extra bronmaatregelen.

In de brief van 13 november 2019 kondigt het kabinet drie maatregelen aan:

• Overdag verlagen van de maximumsnelheid op autosnelwegen naar 100 km/u;
• Verlagen van de ammoniakemissie via veevoer;
• Bestaande uitbreiding van de bestaande warme saneringsregeling voor de varkenshouderij.

De maatregelen leiden tot vermindering van de stikstofdepositie. Ten minste 30% van de verminderde depositieruimte komt ten goede aan de natuur. De overige 70% kan gebiedsgericht gebruikt worden om economische ontwikkelingen weer mogelijk te maken.

Dit pakket treedt in werking zodra de opgestelde spoedwet Aanpak Stikstof die nodig is om bovenstaande maatregelen te implementeren door de Eerste Kamer en Tweede Kamer is goedgekeurd.

Bekijk de visual Maatregelenpakket Stikstof korte termijn of de volledige Kamerbrief van 13 november 2019.

De maatregelen zijn bedoeld om de vergunningverlening weer op gang te krijgen voor de woningbouw, (infrastructurele) projecten die zorgen dat de veiligheid van onze (vaar)wegen en de waterveiligheid én om de natuur te versterken.

Het kabinet verwacht door de maatregelen de volgende stikstofreductie:

Deze snelheidsmaatregel: 1,2 mol/ha/jr.
Voermaatregelen: 3,6 mol/ha/jr in het eerste jaar.
Bestaande uitbreiding van de bestaande warme saneringsregeling voor de varkenshouderij: in potentie 2,8 mol/ha/jr.

De gerealiseerde depositieverlaging die ten goede komt aan de versterking van de natuur bedraagt minimaal 30% en is naar verwachting 2,3 mol/ha/jr.

Zodra de spoedwetgeving door de Eerste Kamer en Tweede Kamer is aangenomen.
Om dit wetsvoorstel snel aan te kunnen bieden bij de Kamer, heeft het ministerie LNV een spoedadvies bij de Raad van State aangevraagd.

Het is nog onbekend wanneer de noodwet ingaat.

De maximumsnelheid wordt overdag (van 6:00 – 19:00 uur) op alle autosnelwegen verlaagd naar 100 km per uur. Voor de wegen waar nu een maximumsnelheid van 120 of 130 km per uur geldt, blijft deze maximumsnelheid wel gelden in de avond en nacht (19:00 – 6:00 uur). Weggebruikers worden voorafgaand aan de verlaging van de maximumsnelheid uitgebreid geïnformeerd.

Door de samenstelling van het (kracht)voer te veranderen wordt de vorming van ammoniak door de dieren verminderd. Dat werkt als volgt: in het veevoer zit stikstof in de vorm van eiwit dat dieren gebruiken voor de productie van bijvoorbeeld melk en eieren. In veel voer zit meer stikstof dan het dier nodig heeft, en die overtollige stikstof wordt deels uitgestoten als ammoniak uit mest en urine. Door de samenstelling van het (kracht)voer aan te passen en/of de verteerbaarheid te verbeteren wordt de uitstoot van stikstof in de vorm van ammoniak dus minder.

De maatregel wordt wettelijk voorgeschreven, zodat er voldoende borging is van de beoogde ammoniakreductie.

De maatregel geldt voor alle diersectoren en zal wettelijk worden voorgeschreven. Er zijn in principe geen verschillen per sector voor wat betreft het krachtvoer. Voor melkvee is er wel een wat andere situatie omdat het voer van melkvee hoofdzakelijk bestaat uit gras en mais en in veel mindere mate uit krachtvoer.

Versnelling van omslag naar kringlooplandbouw. Op korte termijn kan dit ervaren worden als ‘gedoe’, maar de ingeslagen transitie naar kringlooplandbouw wordt met deze maatregel versneld. De maatregel schept zo uitzicht op een duurzame landbouw, die kansen biedt om huidige knelpunten op milieugebieden integraal op te lossen.

Zie bijvoorbeeld de Kamerbrief Duurzame veehouderij van 4 september 2019 voor meer informatie over kringlooplandbouw.

Het kabinet heeft middelen vrijgemaakt voor een noodpakket. Er wordt onderzocht in hoeverre de overheid de ondernemer tegemoet kan komen in de meerkosten.

De invoering van de maatregel kan in de loop van 2020 de eerste resultaten opleveren.

Het subsidieplafond van de bestaande Subsidieregelingsanering varkenshouderijen die uitvoering geeft aan het Urgenda-vonnis is verhoogd van € 120 miljoen tot € 180 miljoen. Als gevolg daarvan daalt zowel de uitstoot van broeikasgassen als de stikstofemissie.

Alle informatie over inschrijving over de subsidieregeling is te vinden op www.rvo.nl/sanering-varkenshouderijen.

De Subsidieregeling sanering varkenshouderijen (Srv) is op donderdag 10 oktober definitief bekendgemaakt middels een brief aan de Tweede Kamer, op 11 oktober is de Srv gepubliceerd in de Staatscourant. De tekst van de definitieve regeling en de toelichting daarop is vanaf dat moment ook te vinden op www.rijksoverheid.nl. Om stoppende varkenshouders ruim de gelegenheid te geven om zich goed voor te bereiden op deelname aan de regeling, is de inschrijving geopend van 25 november t/m 15 januari 2020. Alle informatie over inschrijving is te vinden op www.rvo.nl/sanering-varkenshouderijen.

Het kabinet heeft nu een eerste pakket aan maatregelen samengesteld die op korte termijn impact hebben. In december komt het vervolg en wordt ook gekeken naar andere sectoren.

Deze maatregelen zorgen ervoor dat er voldoende stikstofruimte is voor 75.000 woningen.
Dat zorgt ervoor dat de vergunningverlening voor woningbouw verder op gang kan komen.
Waar die woningen precies gebouwd kunnen worden, is afhankelijk van de lokale stikstofruimte en de verdeling daarvan.

Momenteel wordt onderzocht hoe dit in de praktijk kan worden toegepast. Het kabinet werkt daarvoor aan een noodwet. Op dit moment is nog niet bekend welke projecten onder de noodwet zullen vallen. Zodra hier meer duidelijkheid over is, maken we dit via onze website bekend.

Het maatregelenpakket biedt in de eerste plaats ruimte voor 7 MIRT-projecten: A27/A12Ring Utrecht, A1/A28 knooppunt Hoevelaken, A6 Almere-Lelystad, A4 Haaglanden, Innova 58 Tilburg-Eindhoven, A27 Houten-Hooipolder en Innova 58 Annabosch–Galder.

Het kabinet geeft voorrang aan projecten van groot algemeen belang. Het kabinet vindt de woningvraagstuk urgent – er zijn dringend nieuwe huizen nodig – en de zorg om banenverlies in de bouw is acuut.

Het kabinet wil ook snel doorpakken voor andere sectoren, en werkt daarom aan de realisatie van een drempelwaarde voor alle andere activiteiten of projecten die een beperkte depositie veroorzaken. Na de voorlichting van de Raad van State in december vindt besluitvorming hierover zo spoedig mogelijk plaats.

Hier vindt u een beknopt overzicht van de monitoring.

In het PAS waren 1847 herstelmaatregelen vastgesteld die voor juli 2021 moeten zijn uitgevoerd. Hiervan zijn op de laatste peildatum 31 maart 2019 (vlak voor de PAS-uitspraak van 29 mei 2019) 516 maatregelen afgerond. Zie de resultaten in de laatste Rapportage voortgang uitvoering herstelmaatregelen 2019 op de pagina PAS-monitoringsrapportages.

In oudere documenten kunnen andere aantallen herstelmaatregelen staan. Doordat een deel van de herstelmaatregelen anders is ingedeeld (gebundeld en/of gesplitst) en andere herstelmaatregelen zijn gewijzigd, zijn de aantallen gewijzigd.

Met de uitvoering van herstelmaatregelen wordt een proces van ecologisch herstel gestart. Om de (beoogde) effecten van de herstelmaatregelen te kunnen volgen, is een aanpak met ‘procesindicatoren’ uitgewerkt. Resultaten van deze monitoring zijn verwerkt in de Landelijke monitoringsrapportage Natuur 2019, te vinden op de pagina PAS-monitoringsrapportages.

In 2018 waren veel van de maatregelen nog te kort geleden afgerond om een zinvolle beoordeling met procesindicatoren te kunnen uitvoeren. Van de procesindicatoren zijn er in 2018 dan ook slechts vijftien daadwerkelijk beoordeeld. Deze blijken te werken zoals verwacht.

NB. Voor het onderdeel uitvoering herstelmaatregelen is er inmiddels een nieuwe rapportage.

Tijdens het PAS rapporteerde BIJ12 jaarlijks over de PAS veldbezoeken. Resultaten van de natuurmonitoring zijn verwerkt in de Landelijke monitoringsrapportage Natuur. De laatste Landelijke monitoringsrapportage Natuur 2019 vindt u op de pagina PAS-monitoringsrapportages.

NB. Voor het onderdeel uitvoering herstelmaatregelen is er inmiddels een nieuwe rapportage.

Tijdens het PAS rapporteerde het RIVM jaarlijks over de uitstoot van stikstof en de neerslag daarvan in Nederlandse Natura 2000-gebieden. Zie de laatste PAS-Monitoringsrapportages stikstof 2018 over de situatie tot en met 2017.