Veelgestelde vragen

Zolang de stikstofdepositie in gevoelige natuurgebieden te hoog is, hebben we een registratiesysteem nodig dat helpt om balans te houden tussen economische ontwikkelingen en natuurherstel. Het stikstofregistratiesysteem registreert per gebied de effecten van de maatregelen die de stikstofdepositie naar beneden moet brengen. Zo wordt duidelijk waar er ruimte ontstaat voor het verlenen van vergunningen, in eerste instantie bedoeld voor de woningbouw en een beperkt aantal grote wegenprojecten, en welk gedeelte van de gereduceerde stikstofdepositie ten goede komt aan de natuur.

Het stikstofregistratiesysteem helpt het bevoegd gezag, bijvoorbeeld de provincie, en vergunningaanvragers bij de vergunningverlening. Voorwaarde voor het systeem is dat er eerst stikstofruimte wordt gecreëerd door maatregelen die de stikstofneerslag verminderen. De verlaging overdag van de maximumsnelheid op autosnelwegen naar 100 km/uur is de maatregel die het snelst stikstofruimte gaat opleveren. Vervolgens kan een deel van die ruimte (maximaal 70%) worden besteed aan ruimtelijke ontwikkelingen. De overige 30% valt toe aan de reductie van stikstof en daarmee aan natuur. Het registratiesysteem zorgt er voor dat voor ieder Natura 2000- gebied in beeld komt welke beschikbare depositieruimte verdeeld kan worden bij de vergunningverlening, in eerste instantie voor woningbouw en een beperkt aantal grote wegenprojecten.

Via het stikstofregistratiesysteem worden per Natura 2000-gebied de effecten van stikstofmaatregelen geregistreerd. Zo wordt helder waar en hoeveel ruimte er ontstaat voor ontwikkeling.

In deze sectoren is de nood hoog. De vraag naar meer woningen is bijvoorbeeld groot. In de bouwsector staan acuut banen op de tocht en dreigen bedrijven failliet te gaan. De woningbouwsector en een aantal infrastructurele projecten krijgen daarom als eerste de vrijgekomen ruimte toebedeeld om nieuwe projecten en activiteiten op te starten.

Het is verstandig om dit juist wel te doen. Naast de mogelijkheden die het registratiesysteem biedt, zijn er namelijk ook andere manieren om een natuurvergunning te krijgen. Goed om te weten is dat een vergunning in het kader van de Wet Natuurbescherming – op het aspect stikstof – niet nodig is als er geen sprake is van significant negatieve effecten van het project op Natura 2000- gebieden door stikstofdepositie. Dit wordt beoordeeld met behulp van een ecologische toets. Aanvullend bieden aanpassingen binnen of buiten een project of locatie (intern en extern salderen) mogelijkheden om een vergunningaanvraag te onderbouwen. Een laatste mogelijkheid om een natuurvergunning te krijgen biedt de zogenaamde ADC-toets. Om die laatste toets succesvol te doorlopen moet er sprake zijn van het ontbreken van alternatieven, een dwingende reden van groot openbaar belang en moet de schade aan de natuur gecompenseerd worden.

Het is inderdaad een feit dat de snelheidsverlaging niet op alle plekken evenveel depositieruimte oplevert. Voorwaarde voor het systeem is dat er eerst stikstofruimte wordt gecreëerd door maatregelen die de stikstofneerslag verminderen. In een provincie als Zuid-Holland zijn daarom aanvullende maatregelen nodig.

Het helpt het bevoegd gezag bij de vergunningverlening, omdat het inzicht geeft in de te vergunnen stikstofruimte. Hierdoor weten ook de aanvragers van vergunningen waar zij aan toe zijn.

Het stikstofregistratiesysteem wordt op dinsdag 24 maart opengesteld.

Ieder bouwproject dat zorgt voor stikstofneerslag op een stikstofgevoelig Natura 2000-gebied heeft een natuurvergunning nodig. Er zijn twee mogelijkheden om op basis van het stikstofregistratiesysteem aan een natuurvergunning te komen. De eerste route loopt direct via de provincie. De beslistermijn voor een natuurvergunning is dan 13 weken, met een mogelijke verlenging van zeven weken. Een tweede route loopt via de gemeente. In dat geval maakt de aanvraag voor de natuurvergunning deel uit van de aanvraag voor de omgevingsvergunning. De gemeente moet vervolgens de natuurvergunning aanvragen bij de provincie die deze inhoudelijk beoordeelt. In het laatste geval geldt een beslistermijn van 26 weken, met een mogelijke verlenging van zes weken.

Het bevoegd gezag kan na binnenkomst van de aanvraag de reservering en vergunning voorbereiden. De beslistermijn voor een natuurvergunning is 13 weken, met een mogelijke verlenging van zeven weken. In het geval dat de natuurtoestemming deel uitmaakt van de aanvraag omgevingsvergunning geldt een beslistermijn van 26 weken, met een mogelijke verlenging van zes weken.

Hier verandert niets. Dit kan nog steeds bij de bekende loketten van bevoegd gezag (gemeente / provincie / Rijk).

Iedereen mag aanvragen indienen, mits het gaat om een woningbouwproject. Bij een woningbouwproject gaat het niet enkel om de bouw van woningen, maar ook om noodzakelijke en met het project samenhangende voorzieningen zoals wegen en nutsvoorzieningen. Het is de projectontwikkelaar die voor deze projecten een vergunningaanvraag moet indienen waarbij een verzoek wordt gedaan voor depositieruimte beschikbaar in het stikstofregistratiesysteem.

Nee. Als er in het stikstofregistratiesysteem geen beschikbare depositieruimte is voor een project, moet u andere opties verkennen (bijvoorbeeld intern/extern salderen en/of ADC-toets) om te kunnen onderbouwen dat uw project niet kan leiden tot significant negatieve effecten. Als dit niet lukt, kunt u een nieuwe aanvraag op basis van het stikstofregistratiesysteem indienen als er aanvullende depositieruimte beschikbaar komt.

U kunt dan terecht bij de helpdesk van BIJ12.

Als uitgangspunt bij de vergunningverlening voor woningbouw geldt dat vergunningaanvragen op volgorde van binnenkomst in behandeling worden genomen. Dit komt neer op: ‘wie het eerst komt, het eerst maalt’. Hierop is één uitzondering gemaakt voor de eerste zes weken. Om snel veel woningen te kunnen bouwen in gebieden waar de noodzaak het hoogst is, worden in de eerste twee weken alleen vergunningaanvragen voor woondealprojecten behandeld. Hierna staan de volgende vier weken open voor vergunningaanvragen van woondealregio’s en grotere woningbouwprojecten (100 woningen of meer). Na deze eerste periode van zes weken kunnen aanvragen voor alle soorten woningbouwprojecten in aanmerking komen voor depositieruimte. Iedereen kan wel vanaf de openstelling aanvragen indienen.

Hier verandert niets. Dit kan nog steeds bij de bekende loketten van bevoegd gezag (gemeente / provincie / Rijk).

Nee, iedereen kan wel al wel vanaf de eerste dag dat het systeem open is een vergunningaanvraag indienen. De beslistermijn begint dan ook te lopen.

De belangenafweging tussen MIRT-projecten (hier is het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat het bevoegd gezag) en woningbouw (de provincie is hier het bevoegd gezag) wordt in afstemming en samenwerking tussen het ministerie en de provincie gedaan. Hier is een aantal procesafspraken over gemaakt.

U kunt geen bezwaar maken tegen de ministeriële regeling. Net zo min kunt u tegen een reservering of prioritering zelfstandig bezwaar maken. Als u het niet eens bent met een reservering en/of toedeling van depositieruimte kunt u bezwaar maken tegen een verleende individuele vergunning. Dit kan bij de provincie of gemeente die de vergunning verleend heeft.

Nee, bedrijven die hun bedrijfsvoering voortzetten binnen de bestaande Natuurbeschermingswetvergunning, behouden de mogelijkheid om de volledig vergunde activiteit uit te voeren.

Ja, zolang de activiteiten binnen de bestaande Natuurbeschermingswetvergunning blijven. Ook als de volledige capaciteit nog niet is gebouwd of in gebruik genomen, blijft de mogelijkheid om de volledig vergunde activiteit alsnog te gaan gebruiken.

Dat hangt af van de gewenste situatie en uw uitgangssituatie. Via deze pagina kunt u bepalen of u een (nieuwe) Natuurbeschermingswetvergunning nodig heeft.

Deze pagina toont de actuele beleidsregels voor intern of extern salderen die per 13 december 2019 van kracht zijn. In provincie Fryslân zijn de beleidsregels per 1 februari 2020 van kracht.

Zie ook de veelgestelde vragen over intern salderen en extern salderen en “Wie is het bevoegd gezag bij een vergunningaanvraag?”.

Lees hier alle informatie voor het bepalen van uw referentiesituatie.

Als uit uw AERIUS-berekening blijkt dat uw project zorgt voor stikstofdepositie op een stikstofgevoelig Natura 2000-gebied, kunt u allereerst kijken of er maatregelen mogelijk zijn om de stikstofdepositie door uw beoogde project te beperken.

Blijft uw project zorgen voor stikstofdepositie kan gekeken worden of er mogelijkheden zijn om door middel van intern of extern salderen deze effecten weg te nemen. Mocht er na salderen nog steeds depositie zijn, kunt u kijken of de ADC-toets (geen Alternatief, Dwingende redenen van groot openbaar belang en Compenserende maatregelen) uitkomst biedt.

Het indienen van meldingen is niet meer mogelijk. Tijdens het PAS kon voor activiteiten onder de grenswaarde een melding worden ingediend als vrijstelling van de vergunningplicht. Met de uitspraak van de Raad van State van 29 mei 2019 is deze vrijstelling komen te vervallen en daarmee ook de mogelijkheid een melding in te dienen.

Het Expertteam Woningbouw en stikstofproblematiek kan gemeenten helpen bij concrete projecten, ook als stikstof de knellende factor is. Het expertteam ondersteunt gemeenten bij het proces, maar kan ook inhoudelijk meedenken.

Ook initiatiefnemers kunnen eventuele stroeve processen aan het Expertteam doorgeven. Het Expertteam kan dan contact opnemen met de desbetreffende gemeente of provincie om te kijken of zij kunnen helpen.

De vergunningaanvraag voor de Wnb dient ingediend te worden bij de provincie waarbinnen de activiteit geheel of grotendeels is gelegen. De provincie neemt alle andere Natura 2000-gebieden waar de activiteit een toename van stikstofdepositie veroorzaakt mee in de toetsing. Ook de gebieden in andere provincies worden dus meegenomen. De vergunning wordt dan verleend in overeenstemming met die andere provincies. Indien het een activiteit betreft welke is opgenomen in artikel 1.3 van het Besluit natuurbescherming is de minister van Landbouw Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) het bevoegd gezag.

In de aanlegfase van een project wordt materieel ingezet dat slechts tijdelijk stikstofemissie veroorzaakt. In een voortoets kan onderbouwd worden dat kleine, tijdelijke deposities van tijdelijke bronnen binnen het project op zichzelf en in cumulatie, op voorhand niet kunnen leiden tot significant negatieve effecten. Hierbij kan als uitgangspunt worden gehanteerd dat een project met alléén kleine tijdelijke deposities in de aanlegfase kleiner dan of gelijk aan 0,05 mol N/ha/jaar gedurende maximaal 2 jaar (of een equivalent hiervan) in beginsel niet vergunningplichtig is voor het aspect stikstofdepositie. In beginsel geldt deze lijn voor alle vormen van tijdelijke emissies in de aanlegfase, in de praktijk zal dit met name mobiele werktuigen en de aan-/afvoer van materiaal en materieel betreffen.

Indien de stikstofdepositie in de aanlegfase groter is dan 0,05 mol N/ha/jaar gedurende maximaal 2 jaar of er is sprake van een depositiebijdrage in de gebruiksfase op een door stikstof overbelaste locatie in een Natura 2000-gebied, dan kan wel sprake zijn van een vergunningplicht op het gebied van stikstof.

Provincies hanteren als uitgangspunt, overeenkomstig de bestuurlijke afspraken naar aanleiding van het advies van de commissie Remkes over beweiden, dat geen Wnb-vergunningplicht geldt voor beweiden. Dit geldt voor alle diercategorieën.

U dient een vergunning aan te vragen voor de stalemissies en hoeft beweiden hierin niet mee te nemen. Het gebruikmaken van de reductie op stalemissies vanwege beweiden blijft mogelijk, dit is opgenomen in de RAV-codes.

Provincies hanteren als uitgangspunt, overeenkomstig de bestuurlijke afspraken naar aanleiding van het advies van de commissie Remkes over beweiden, dat geen Wnb-vergunningplicht geldt voor beweiden. Dit geldt voor alle diercategorieën.

Aanvragen worden waar mogelijk gehonoreerd op basis van de stalemissies, beweiden wordt hierin niet meegenomen.

Dit is ook van toepassing op handhavingsverzoeken.

Nee. Provincies hanteren als uitgangspunt, overeenkomstig de bestuurlijke afspraken naar aanleiding van het advies van de commissie Remkes over beweiden, dat geen Wnb-vergunningplicht geldt voor beweiden. Dit geldt voor alle diercategorieën.

Tijdens het PAS gold een vrijstelling van de vergunningplicht voor bemesten, maar sinds de PAS-uitspraak van de Raad van State van 29 mei 2019 is deze vrijstelling komen te vervallen. Er wordt gewerkt aan een nieuwe oplossing voor bemesten.

In alle provincies moeten de Gedeputeerde Staten (GS) aangeven of zij akkoord gaan. Dat is gebeurd tussen 29 oktober en 11 december 2019. De beleidsregels zijn daarmee op 13 december 2019 formeel in werking getreden. Er zijn een aantal wijzigingen doorgevoerd eind juni 2020. In de bekendmakingen in het Provinciaal blad kunt u nagaan op welke datum deze per provincie zijn gepubliceerd. U kunt deze raadplegen op www.officielebekendmakingen.nl.

Met dit akkoord hebben we afgesproken hoe we als Rijk en provincies op het niveau van toestemmingsverlening het stikstofprobleem willen aanpakken. De afspraken gaan met name over de beleidsregels waarbij ondernemers hun vergunde emissie kunnen verkopen aan een ander bedrijf (extern salderen) of binnen het bedrijf kunnen overdragen (intern salderen).

In de kabinetsbrief van 4 oktober 2019 heeft het Rijk aangegeven wat de beleidsregels zijn voor vergunningverlening bij intern en extern salderen. In de week erna bleek dat de beleidsregels van de provincies net iets anders geformuleerd waren dan de beleidsbrief. Kabinet en provincies hebben in vorig jaar (2019) over deze situatie overlegd – met elkaar en de betrokken sectoren – en hebben in afstemming beleidsregels opgesteld in 2019.

Er verandert niets aan bestaande vergunningen voor bedrijven en boeren waarvan de bedrijfsvoering niet verandert.

Een bedrijf of boer die wel een vergunning nodig heeft, bijvoorbeeld om uit te breiden, heeft mede dankzij deze beleidsregels twee opties om ervoor te zorgen dat de neerslag van stikstof (stikstofdepositie) niet toeneemt: intern salderen of extern salderen. Bij intern salderen maakt een bedrijf stikstofruimte vrij binnen het eigen project of op de eigen locatie, bij extern salderen neemt een bedrijf stikstofruimte over van een ander bedrijf dat geheel of gedeeltelijk stopt. Dit geldt overigens ook voor plannen.

Dier- en fosfaatrechten maken geen onderdeel uit van deze beleidsregels. Hoe met deze rechten wordt omgegaan is aan het Rijk, niet aan de provincies. Vandaar dat in deze beleidsregels geen koppeling wordt gelegd. Het kabinet werkt aan een volgend maatregelenpakket voor de aanpak van het stikstofprobleem. In dit pakket wordt nader ingaan op de dier- en fosfaatrechten.

Voor ondernemers is er nu duidelijkheid gekomen over intern en extern salderen. Dit maakt het voor boeren en bedrijven die een project willen wijzigen of een nieuw project willen starten waar stikstof bij vrij komt, duidelijk op welke voorwaarden het mogelijk is om dat te doen. Hoe dat kan, staat in de regels over ‘intern salderen’ en ‘extern salderen’.

Bij het afgeven van vergunningen voor stikstof, waarbij gebruik wordt gemaakt van extern salderen, is de basis dat bij alles wat we doen, dat 30% ten goede komt aan de natuur. Het terugdringen van de stikstofdepositie vormt sowieso bij alle maatregelen die worden genomen het uitgangspunt.

De bestaande beleidsregels hadden in de praktijk enkele onbedoelde effecten. Met de aanpassingen in de nieuwe beleidsregels worden deze effecten opgeheven.

De volgende inhoudelijke aanpassingen zijn in de beleidsregels doorgevoerd:

• In bepaalde gevallen wordt intern salderen mogelijk, ook al is de bestaande bebouwing al gesloopt. Voorwaarde is een rechtstreeks verband tussen de beëindiging van een activiteit (met gesloopte gebouwen) en het voornemen voor een nieuwe activiteit op de betreffende locatie. Vooral woningbouwprojecten stuitten op de bepaling in de beleidsregels, dat intern salderen alleen kan als de bestaande bebouwing nog niet is gesloopt. Dit onbedoelde effect wordt nu gerepareerd.
• Deelnemers aan de Subsidieregeling sanering varkenshouderijen kunnen eenmalig maximaal 15% stikstofruimte houden om op hun locatie te kunnen doorstarten met andere bedrijfsmatige activiteiten, niet zijnde intensieve veehouderij. Dit biedt deze ondernemers toekomstperspectief.
• De beleidsregels worden aangevuld met een artikel over het stikstofregistratiesysteem (SSRS), waarin onder andere wordt bepaald dat de provincies uitgaan van volledige aanvragen om voor prioritering voor stikstofruimte uit het SSRS in aanmerking te komen.

Stel je voor: je wilt als ondernemer je bedrijf uitbreiden. Dan mag je, ondanks die uitbreiding niet meer depositie veroorzaken op stikstofgevoelige natuur in Natura 2000-gebieden. Dat kan door je bedrijf zo aan te passen dat de stikstof-uitstoot hetzelfde blijft, ondanks dat het bedrijf uitbreidt, bijvoorbeeld door het installeren van emissiearme technieken (bijvoorbeeld mestschuiven). Je lost het probleem van stikstof dus binnen het eigen project op: intern salderen.

De regels van intern salderen zijn van toepassing wanneer je als ondernemer een natuurvergunning moet aanvragen, omdat het bedrijf bijvoorbeeld wordt uitgebreid. Voor het toekennen van deze natuurvergunning is het volgende leidend:

• Er mag alleen gebruik gemaakt worden van de vergunde emissie voor de gerealiseerde capaciteit. Dit wil zeggen de installaties en gebouwen die daadwerkelijk zijn gebouwd.
• Stikstofemissie van een installatie of gebouw die nooit is gerealiseerd, mag niet worden ingezet om mee te salderen.
• Onder eventuele voorwaarden kan intern gesaldeerd worden met gebouwen die gesloopt zijn.

De stikstofdepositie van bedrijven kan worden vastgesteld met de AERIUS Calculator. Daarmee kan tevens worden aangetoond dat de stikstofdepositie gelijk blijft door een verschilberekening te maken. In het geval van een uitgebreide procedure kan het om 26 weken gaan.

Vergunningen kun je aanvragen bij provincies of gemeenten. Een vergunning op basis van de Wet natuurbescherming zal in de meeste gevallen bij de provincie moeten worden aangevraagd. De omgevingsvergunning bij de gemeente. Het is ook mogelijk de natuurtoestemming hierin mee te nemen; de gemeente zal de provincie dan verzoeken om een verklaring van geen bedenkingen.

Voor een besluit op een aanvraag geldt een behandeltermijn van 13 weken.

Aan intern salderen zijn, naast de kosten voor bijvoorbeeld de emissiearme technieken, geen andere kosten verbonden dan voor het aanvragen van de vergunning (de leges). De kosten hiervoor verschillen per provincie.

Als een ondernemer minder gerealiseerd heeft dan in de vergunning staat, dan wordt het verschil in ruimte tussen vergunning en realisatie in principe ingenomen bij een wijziging van de bedrijfsvoering. Er zijn uitzonderingen. Wanneer een bedrijf aantoonbare stappen heeft gezet, of investeringen heeft gedaan om deze ruimte te vullen, zijn er mogelijkheden om daarvan af te wijken. Dat geldt ook voor bedrijven die innovatieve stikstofemissie reducerende technieken toepassen, projecten die noodzakelijk zijn voor de realisatie van doelen in een Natura 2000-gebied en voor projecten van algemeen belang of voor de nationale veiligheid, zoals dijkaanleg.

Jazeker, onderstaande drie voorbeelden gaan over veehouderijbedrijven, maar de werking van intern salderen is gelijk voor andere type bedrijven.

Voorbeeld 1:

De situatie
U wilt één van uw verouderde stallen vervangen voor een nieuwe, moderne stal met de nieuwste emissiearme technieken. U heeft een melkveehouderij met een natuurvergunning voor twee stallen. De vergunde capaciteit van deze stallen is 100 koeien per stal en de daarbij behorende emissie. De nieuwe stal die u wilt bouwen ter vervanging van de oude, heeft wederom een capaciteit van 100 koeien. Hier is een nieuwe natuurvergunning voor nodig. U wilt hiervoor intern salderen om de vereiste stikstofruimte voor de nieuwe stal en natuurvergunning beschikbaar te maken.

Hoe werkt dit?
U kunt de volledige emissie van de stal die vervangen wordt gebruiken voor de nieuwe stal en de daarvoor benodigde vergunning. Het uitgangspunt is daarbij een capaciteit van 100 koeien per stal met de daarbij behorende emissie.

De hoeveelheid emissie wordt berekend volgens het Besluit emissiearme huisvesting (Beh).

Als de nieuwe stal gebruik maakt van nieuwe technieken die de stikstofuitstoot verlagen, kan het zijn dat er meer dan 100 koeien gehouden kunnen worden binnen de stal. Dat kan wanneer met de extra koeien de stikstofdepositie door stikstofemissieverlagende technieken niet hoger wordt dan die in de vergunde situatie.

Voorbeeld 2:

De situatie
U heeft een veehouderij en wilt overschakelen op een andere diersoort. U heeft een melkveehouderij met een vergunning voor twee stallen. De vergunde capaciteit van deze stallen is 100 koeien per stal en de daarbij behorende emissie. Hoewel er een vergunning is voor twee stallen, is er nog maar één stal gebouwd. In deze stal staan 90 koeien. De tweede stal is in aanbouw. Omdat u wilt overschakelen op een andere diersoort, is een nieuwe vergunning nodig. U wilt hiervoor gebruik maken van intern salderen.

Hoe werkt dit?
U kunt de volledige vergunde emissie voor de twee stallen á 100 koeien benutten voor de omschakeling naar een andere diersoort. Dit kan omdat de stal al in aanbouw is. Ook al is de tweede stal nog in aanbouw.

De hoeveelheid emissie die beide stallen bieden voor het omschakelen naar een andere diersoort, wordt berekend volgens het Besluit emissiearme huisvesting (Beh).

Voorbeeld 3:

De situatie
U wilt doorgroeien met uw melkveehouderij. U heeft een melkveehouderij met een natuurvergunning voor twee stallen. De vergunde capaciteit van deze stallen is 100 koeien per stal en de daarbij behorende emissie. Deze twee stallen zijn ook daadwerkelijk gebouwd. Elke stal bevat op dit moment 80 koeien. U wilt doorgroeien naar 100 koeien per stal.

Hoe werkt dit?
U kunt de doorgroei zonder een nieuwe aanvraag voor een natuurvergunning realiseren tot de vergunde capaciteit bereikt is. In dit geval is de vergunde capaciteit 100 koeien per stal. U kunt zonder beperkingen uitbreiden tot 100 koeien per stal.

U wilt als ondernemer uw bedrijf uitbreiden. Om een natuurvergunning te krijgen, kunt u ondanks die uitbreiding, niet meer stikstof uitstoten. Indien het niet mogelijk is dit via intern salderen te regelen, dan kunt u dit oplossen door bijvoorbeeld een bedrijf op te kopen van een ondernemer die stopt. U kunt dan de stikstofemissie van dat bedrijf overnemen en daar tot 70% van gebruiken. U lost het probleem buiten uw eigen bedrijf op: extern salderen. Wanneer hierdoor de totale stikstofdepositie niet groter wordt, kan een vergunning worden verleend.

Het bedrijf dat (deels) stopt en stikstofemissie overdraagt aan een ander, noemen we de ‘saldogever’. Het bedrijf dat de stikstofemissie verkrijgt noemen we de ‘saldo-ontvanger’.

De regels van extern salderen zijn van toepassing wanneer je als ondernemer/initiatiefnemer een natuurvergunning moet aanvragen omdat je bedrijf bijvoorbeeld wordt uitgebreid. Voor het toekennen van deze natuurvergunning geldt dat saldo-nemende bedrijven tot 70% van de gerealiseerde capaciteit van de saldo-gever mag gebruiken. De overige 30% wordt ingetrokken en komt ten goede aan de natuur.

De handhaving en controle van de uitstoot door bedrijven wordt door de gebruikelijke organisaties uitgevoerd, zoals de NVWA. Provincies hebben hun eigen uitvoeringsdiensten die toezien op naleving van verstrekte vergunningen.

Nee, als een bedrijf door iemand anders gekocht of overgenomen wordt, en het bedrijf wordt op dezelfde manier voortgezet, dan is er geen sprake van extern salderen en vindt dus ook geen afroming plaats. Het bedrijf kan gewoon doorgaan op basis van de bestaande vergunning.

Jazeker, onderstaande vier voorbeelden illustreren de werking van extern salderen. De voorbeelden betreffen veehouderijbedrijven, maar de werking van extern salderen is gelijk voor andere bedrijven.

Voorbeeld 1

De situatie
U wilt stoppen met uw melkveehouderij. De vergunde emissieruimte wilt u verkopen. U heeft een melkveebedrijf met een natuurvergunning voor twee stallen.

De vergunde capaciteit van deze stallen is 100 koeien per stal en de daarbij behorende emissie. Deze twee stallen zijn ook daadwerkelijk gebouwd. Elke stal bevat op dit moment 80 koeien.

Hoe werkt dit?
U kunt de emissie van de twee stallen overdragen aan een ander bedrijf. Dit bedrijf mag maximaal 70% van uw totale emissie gebruiken en uw eigen vergunning wordt ingetrokken.

Voorbeeld 2

De situatie
U wilt een deel van uw melkveehouderij beëindigen. De vergunde emissieruimte daarvan wilt u verkopen. U heeft een melkveehouderij met een natuurvergunning voor twee stallen.

De vergunde capaciteit van deze stallen is 100 koeien per stal en de daarbij behorende emissie. Deze twee stallen zijn ook daadwerkelijk gebouwd. Elke stal bevat op dit moment 80 koeien.

Hoe werkt dit?
U kunt de emissie van de stal waarmee u stopt, overdragen aan een ander bedrijf. Dit bedrijf mag alléén van de stal die u overdraagt, 70% van de emissie overnemen. Daarbij wordt de stikstofruimte van 100 dieren aangehouden, aangezien dat de gerealiseerde capaciteit is. Ongeacht het feit dat er 80 dieren in uw stal staan.

Voorbeeld 3

De situatie
U wilt stoppen met uw melkveehouderij. De vergunde emissie wilt u verkopen. U heeft een melkveehouderij met een natuurvergunning voor twee stallen.

De vergunde capaciteit van deze stallen is 100 koeien per stal en de daarbij behorende emissie. Hoewel er een vergunning is voor twee stallen, is er nog maar één stal gebouwd. In deze stal staan 90 koeien. De tweede stal is in aanbouw.

Hoe werkt dit?
U kunt de emissie van de gerealiseerde stal, overdragen aan een ander bedrijf. Dit bedrijf mag alléén van de stal die al is gebouwd, 70% van de emissie overnemen. Daarbij wordt de emissie van 100 koeien aangehouden, gezien dat de gerealiseerde capaciteit is. Ongeacht het feit dat er op het moment 90 koeien in staan.

De emissie van de tweede stal die nog in aanbouw is, kan niet worden ingezet voor salderen.

Voorbeeld 4:

De situatie
U wilt stoppen met uw melkveehouderij. De vergunde emissie wilt u verkopen. U heeft een melkveehouderij met een natuurvergunning voor twee stallen.

De vergunde capaciteit van deze stallen is 100 koeien per stal en de daarbij behorende emissie. Eén van de stallen is in gebruik en daar staan 90 koeien in. De andere stal wordt gebruikt als opslagruimte en er staan 50 koeien in.

Hoe werkt dit?
U kunt de emissie van beide stallen overdragen aan een ander bedrijf. Dit bedrijf mag 70% van de emissie voor deze twee stallen overnemen. Dit is dus de emissie die hoort bij twee stallen met 100 koeien.

Over het zorgvuldig (gefaseerd) openstellen van extern salderen met veehouderijen zijn de verschillende provincies al geruime tijd in overleg met betrokken sectoren. Op basis van dit overleg zullen verschillende provincies de komende weken extern salderen met veehouderijen mogelijk maken.

De provincies Noord-Brabant en Zeeland hebben het extern salderen opengesteld vanaf 15 september 2020. Andere provincies volgen in een later stadium.

Initiatiefnemers moeten een natuurvergunning aanvragen bij hun eigen provincie die bevoegd gezag is voor de Wet natuurbescherming.

Als de eigen provincie extern salderen met veehouderijen heeft opengesteld, kunnen initiatiefnemers in die provincie in principe extern salderen met veehouderijen in die provincie.

Extern salderen met veehouderijen in andere provincies is afhankelijk van afstemming hierover tussen de provincie waar de vergunningaanvraag is gedaan (provincie A) en de andere provincie (provincie B). De provincies hebben dit afgesproken, omdat bij provinciegrensoverstijgend extern salderen provincie A de natuurvergunning moet verstrekken aan de saldo-ontvanger, maar dit enkel kan als provincie B de natuurvergunning intrekt van de veehouderij in deze provincie die saldogever is. Dit intrekken gebeurt niet automatisch en is ook niet vanzelfsprekend. Temeer als extern salderen met veehouderijen in provincie B nog niet is opengesteld.

Meld u bij voornemens om extern te salderen met een veehouderij altijd bij uw eigen provincie om na te gaan wat de mogelijkheden zijn en of een door u voorgenomen externe saldering kans van slagen heeft. Dit dient vroegtijdig te gebeuren om te voorkomen dat u verplichtingen aangaat met het risico dat u uiteindelijk geen natuurtoestemming kunt krijgen.

Hiermee worden de mogelijkheden om extern te salderen verruimd.

Verleasen is een vorm van extern salderen. Meer informatie over verleasen is te vinden op de pagina over extern salderen en in de handreiking salderen.

AERIUS Calculator, Register, Monitor, Scenario en Connect worden gelijktijdig geactualiseerd.

Met AERIUS Calculator kunnen initiatiefnemers het effect van projecten op de stikstofdepositie berekenen. AERIUS wordt ieder jaar geactualiseerd om nieuwe wetenschappelijke en ecologische inzichten in AERIUS Calculator te verwerken. Het RIVM gebruikt daarbij informatie van kennisinstituten als het Planbureau voor de Leefomgeving, CBS, TNO en het onderzoeksbureau van Universiteit Wageningen, eigen gegevens en de natuurgegevens van de voortouwnemers van de Natura 2000-gebieden.

De actualisatie vindt ieder jaar plaats. In geval van bijzondere omstandigheden kan een extra actualisatie tussentijds plaatsvinden.

Bij elke actualisatie van AERIUS Calculator kunnen berekende deposities wijzigen door nieuwe inzichten, zoals actuele informatie over de emissiefactoren en natuurgegevens. Als de achtergronddepositie wijzigt, kan ook de mate van overbelasting wijzigen. De actualisatie kan gevolgen hebben op de toestemmingsverlening voor projecten en op andere processen, zoals de gebiedsgerichte aanpak.

Initiatiefnemers kunnen na de actualisatie andere uitkomsten van de berekeningen krijgen met de nieuwe versie van Calculator. Als het bevoegd gezag vóór 15 oktober nog geen definitief toestemmingsbesluit heeft genomen, moet de berekening opnieuw uitgevoerd worden met de nieuwe versie. Ook als het bevoegd gezag een definitief besluit heeft genomen, is er altijd nog een periode totdat dit besluit onherroepelijk is. Een definitief besluit kan dan worden aangevochten. Het kan dan nodig zijn dat de initiatiefnemer een herberekening uitvoert met de nieuwe versie.

Emissiefactoren
De standaard emissiefactoren voor wegverkeer, binnenvaart en zeescheepvaart, stallen en mobiele werktuigen zijn geactualiseerd. Voor mobiele werktuigen zijn ook emissiefactoren voor ammoniak en voor stationair draaien toegevoegd. Deze zijn wel in een excel spreadsheet toegankelijk gemaakt.

Rekenmodellen
AERIUS Calculator berekent de bijdrages aan de stikstofdepositie met het OPS-model of het SRM2-model. Beide modellen en bijbehorende achtergrondgegevens zijn in AERIUS 2020 geactualiseerd.

Natuurgegevens
De natuurgegevens zijn geactualiseerd in alle AERIUS producten: de grenzen van de Natura 2000-gebieden, de habitatkartering, de relatie tussen soorten en leefgebieden, de doelstellingen voor habitattypen en soorten.

Open data
De bestaande open data zijn geactualiseerd en uitgebreid met terreinkenmerken en bevaarbaarheidsklassen. Tevens is het hexagonengrid nu op verschillende zoomlevels beschikbaar.

Emissiefactoren voor mobiele werktuigen zijn grotendeels hoger geworden. Ook zijn hiervoor emissiefactoren voor ammoniak toegevoegd, nieuwe emissiefactoren opgenomen voor stationair draaiende dieselwerktuigen, en zijn er wijzigingen in de indeling van onder meer motorvermogen en brandstoftype. Voor wegverkeer en scheepvaart zijn de emissiefactoren afhankelijk van de categorie hoger of lager geworden.

De AERIUS Calculator vindt u via www.aerius.nl, of gebruik de directe link naar de AERIUS Calculator.

Sinds 14 januari 2019 werken we met AERIUS Calculator versie 2019A. Deze versie heeft een volledig toepassingsbereik. Dat betekent dat deze Calculator versie geschikt voor het berekenen van stikstofuitstoot uit alle bronnen.

Let op bij veehouderijen: de laatste wijzigingen in de RAV-Tabel zijn nog niet verwerkt in AERIUS 2019A. Zie ook de veelgestelde vraag “13. Waar moet ik rekening mee houden bij het invoeren van RAV-codes?.”

AERIUS is geschikt gemaakt voor rekenen met gebouwinvloed en uittreedsnelheid. Aanleiding hiervoor waren opmerkingen van de Raad van State (39.3) over rekenen op korte afstand.

Bekijk hier de handreiking gebouwinvloed.

Ja. De versie die gebruikt dient te worden is de versie die via www.aerius.nl online beschikbaar is. In de Regeling natuurbescherming is de wettelijke verplichting voor het gebruik van AERIUS vastgelegd.

De regeling kent een overgangsrecht voor aanvragen die gedaan zijn op basis van de vorige versie van AERIUS Calculator 2019 (versie 2019.0). De berekeningssystematiek is, binnen het toepassingsbereik van Calculator 2019.0 (zonder gebouw-invloed en uittreedsnelheid), in de nieuwe versie (2019A) ongewijzigd. Aanvragen die zijn uitgevoerd op basis van berekeningen op basis van AERIUS Calculator 2019.0 hoeven daarom in principe niet te worden herberekend.

In AERIUS Calculator 2019A is het toepassingsbereik uitgebreid met de mogelijkheid om de invloed van gebouwen en uittreedsnelheid van emissies mee te nemen in de berekening.

Een deel van de zogenaamde user interface (invoervelden) is daarom aangepast. Een volledige beschrijving van de wijzigingen wordt gegeven in de release notes.

Berekeningen die eerder zijn uitgevoerd met de vorige versie van AERIUS Calculator 2019 (versie 2019.0) leiden bij een herberekening met AERIUS Calculator 2019A tot dezelfde resultaten, tenzij er sprake is van rekenen met gebouwinvloed of uittreedsnelheid. Ook bij bronnen met warmte-inhoud kunnen kleine wijzigingen optreden.

• Wanneer bronnen zonder warmte-inhoud zijn ingevoerd is de berekende depositiebijdrage identiek. Bronnen in de sector wegverkeer en mobiele werktuigen kennen geen warmte-inhoud.
• Wanneer bronnen met warmte-inhoud zijn ingevoerd kunnen er kleine verschillen optreden van maximaal 0,05 % van de berekende depositie-bijdrage, of 0,01 mol/ha/jaar door afronding. Bij grote depositiebijdragen kan dit leiden tot verschillen van 0,01 – 0,2 mol/ha/jaar. Bronnen in de sector Scheepvaart (zeescheepvaart en binnenvaart) wordt in vrijwel alle gevallen met warmte-inhoud gerekend. Voor bronnen in overige sectoren is  kan er mogelijk een verschil optreden indien de warmte-inhoud is ingevoerd of aangepast ten opzichte van de defaultwaarden, door de gebruiker.

De horizontale uittreesnelheid wordt enkel gebruikt om de warmte inhoud van de emissiestroom te bepalen, zoals deze eerder met het extra rekenscherm om warmte-inhoud te bepalen ook gebruikt werd. Horizontale uitstroom zonder warmte inhoud heeft geen effect op het resultaat.

De invoerschermen zijn voor het meenemen van de nieuwe invoerparameters aangepast. Als bij een eerdere berekening gebruik gemaakt is van de rekentool dan staat de horizontale geforceerde emissie na het laden van de berekening nu al ingevuld.

Met AERIUS Calculator 2019A kan het effect van een gebouw op de depositie berekend worden. Omdat er veel verschillende situaties voorkomen is de wijze waarop met gebouwinvloed wordt omgegaan uitgewerkt in de instructie gegevensinvoer.

Er is sprake van gebouwinvloed als de verspreiding van emissies worden beïnvloed door de invloed van een gebouw in directe omgeving van de bron. Veelal is de bron onderdeel van het gebouw, zoals bij stallen, of industriële situaties. Dit wordt in de context van luchtkwaliteit en depositie onderzoek gebouwinvloed genoemd. Dit is nieuwe functionaliteit ten opzichte van AERIUS Calculator 2019.0.

Gebouwinvloed (handreiking gebouwinvloed) is van alleen toepassing wanneer de emissie vanuit of nabij een in de omgeving dominant gebouw plaatsvindt (zie instructie gegevensinvoer), en het emissiepunt binnen 3 km van een Natura 2000 gebied ligt.

Meestal niet. De meeste woningen worden tegenwoordig emissieloos gerealiseerd. Voor deze woningen is de gebruiksfase niet relevant indien er geen additionele stikstofbronnen zijn.

Bij woningen of gebouwen die wel emissies hebben, kan er gebouwinvloed optreden. Dit is relevant in als het gebouw met de emissiebron dominant is in de omgeving én als het gebouw binnen 3 kilometer van een N2000-gebied ligt. Zie voor een verdere toelichting de instructie gegevensinvoer.

Bekijk hier de handreiking gebouwinvloed.

De instructie gegevensinvoer geeft aan hoe in AERIUS rekening gehouden kan worden met gebouwinvloed. Dit is eenvoudig te doen door de kenmerken (hoogte, breedte, lengte en oriëntatie) van het gebouw in te voeren.

Bekijk hier de handreiking gebouwinvloed.

Voor stallen wordt 0,4 m/s aangehouden voor ongeforceerde ventilatie, en 4 m/s voor geforceerde ventilatie.

Bij stalemissies dient u uit te gaan van de actuele RAV-codes en emissiefactoren zoals gepubliceerd op de website van Infomil. U dient altijd zelf te controleren of de RAV-codes en emissiefactoren in uw AERIUS-berekening hiermee overeenkomen. Ziet u bij stalemissies een onjuiste emissiefactor of mist u een RAV-code? In veel gevallen kunt u de juiste RAV-code met emissiefactor in AERIUS Calculator invullen via “Eigen specificatie”.

Van de volgende RAV-codes is bekend dat ze nog niet zijn doorgevoerd in AERIUS Calculator 2019A.

• Nieuwe RAV-codes voor varkens (D1.1.18 of D1.3.16 , D3.2.3.2, D3.2.3.3 of D3.2.19).
• Gewijzigde emissiefactoren (melkvee A1.13 en A1.30 of pluimvee E3.9)
• Eindnoot 11 bij pluimvee (E, F).

Zie hier een overzicht van de laatste RAV-wijzigingen; naar verwachting worden deze wijzigingen later dit jaar doorgevoerd in AERIUS Calculator.

Lees hier alle informatie voor het bepalen van uw referentiesituatie.

Met de AERIUS Calculator kunt u de stikstofdepositie van uw beoogde project berekenen. Als op geen enkel Natura 2000-gebied de bijdrage hoger is dan 0,00 mol/ha/j (en er is geen gebruik gemaakt van salderen) dan is er geen toestemming benodigd op het gebied van stikstof in kader van de Wet Natuurbescherming. U hoeft dan geen Natuurbeschermingswetvergunning aan te vragen voor het aspect stikstof. We adviseren u om de AERIUS-berekening wel te bewaren.

Momenteel wordt de AERIUS Calculator veel gebruikt. De berekening kan daardoor mogelijk langer duren. U kunt op twee manieren zien of uw berekening is gestart: meteen links van de kaart ziet u een ronddraaiend wieltje en u ziet een melding in het berichtencentrum (klik op de ronde knop rechtsboven). Tijdens het wachten hoeft u de AERIUS-pagina niet in beeld te houden, en ook geen internet contact te hebben, maar als u de pagina (of de browser) afsluit kunt u de resultaten niet meer opvragen.

GML’s ouder dan IMAER versie 0.5 zijn niet meer in te lezen in Calculator of Register. Dit is in de release notes van AERIUS op 30 juni 2015 medegedeeld.

Dat betekent dat u als gebruiker van AERIUS Calculator oude GML’s moet updaten. Een makkelijke oplossing is om in de header van de GML de versie aan te passen naar IMAER 1.0. Dit gaat in veel gevallen goed, behalve bij stal- en wegenberekeningen. In die gevallen moet er een nieuwe GML gemaakt worden.

U kunt twee soorten berekeningen maken. Een berekening van een enkele situatie, bijvoorbeeld van de referentiesituatie of de beoogde situatie (nodig voor het bepalen van vergunningsplicht). Een verschilberekening tussen twee situaties.

In de tabel “Depositie per habitattype” wordt niet alleen het verschil getoond, maar ook de depositie in situatie 1 en situatie 2. Deze getallen wijken in veel gevallen af van de depositie waarin slechts één situatie wordt berekend, ook als de invoer van deze situatie exact gelijk is. Dit kan als volgt worden verklaard: de berekening met één situatie toont de waarde van het hexagoon waar de hoogste depositie in de betreffende situatie plaatsvindt.

De verschilberekening toont de depositiewaarden van de hexagonen waar het grootste depositietoename plaatsvindt. Van het hexagoon met de grootste depositietoename wordt, naast de verschilwaarde zelf, de waarde bij situatie 1 en situatie 2 weergegeven. Situatie 1, situatie 2 en het verschil hebben in de berekening altijd betrekking op hetzelfde hexagoon. In situatie 1 en 2 gaat het in de verschilberekening vaak om een ander hexagoon dan het hexagoon waar de hoogste depositie in één situatie plaatsvindt.

De berekende depositiewaarden kunnen enkele tientallen procenten afwijken van de werkelijke depositie. Omdat de depositie in alle gevallen op eenzelfde manier wordt berekend, vallen de systematische fouten tegen elkaar weg. Voor meer informatie, zie het doelmatigheidsonderzoek van TNO en de internationale reviews.

Ja, met behulp van de meetresultaten van het Landelijke Meetnet Luchtkwaliteit (LML) en Meetnet Ammoniak in Natuurgebieden (MAN) worden de met AERIUS Monitor berekende concentraties gekalibreerd. Dat zijn de achtergronddeposities die ook in Calculator en Scenario te zien zijn.

De documentatie van AERIUS is grofweg op te delen in drie delen die elk een eigen functie hebben.

1. In de factsheets vind u achtergrondinformatie: Welke data en rekenmethoden gebruikt AERIUS? In de factsheets vindt u hierop het korte antwoord en wordt u doorverwezen naar verdiepende informatie.
2. Hier vindt u de handleiding voor de AERIUS Calculator en de andere AERIUS producten. De handleiding geeft aan hoe de applicatie werkt en hoe u een berekening kunt opzetten en starten.
3. Tenslotte is er de Instructie gegevensinvoer. Voor veel invoer in Calculator is er nog een stap nodig om deze ‘passend’ te maken, of is in ieder geval nog een beslissing nodig over hoe er met sommige praktijksituaties moet worden omgegaan. In de instructie gegevensinvoer vindt u de richtlijnen en afspraken die er op dit gebied zijn.

Naast de AERIUS Calculator zijn er AERIUS Scenario, AERIUS Connect, AERIUS Monitor, AERIUS Register en AERIUS Extra. Alle AERIUS producten vindt u via www.aerius.nl (niet allemaal openbaar). De handleiding van de AERIUS producten vindt u hier.

AERIUS Connect ondersteunt alleen GML-bestanden. Het is mogelijk om een gezipte (gecomprimeerde) GML aan te bieden. Dit kan het inladen van grote bestanden vergemakkelijken. U kunt een GML of een gezipte GML voor verzending controleren met de GML-validator.

De snelheid waarin de resultaten worden gegenereerd, is afhankelijk van de grootte van de berekening, maar ook van het aantal berekeningen dat nog in de wachtrij staat. Daarom is van tevoren niet aan te geven hoe lang u moet wachten op het resultaat van een berekening via AERIUS Connect.

Via uw eigen GIS-software kun u de GML-resultaten combineren en analyseren met allerlei beschikbare geo-data, zoals bijvoorbeeld habitatkaarten. Uitbreiding van terug te leveren resultaatgegevens in de IMAER-GML is mogelijk.

De specificaties van de API interface staan hier.

Om u op weg te helpen is er een voorbeeldscript gemaakt.

AERIUS Scenario maakt het mogelijk om rekenresultaten, opgeslagen als GML, uit Calculator of Connect te bekijken in een ‘Scenario Viewer’. Met AERIUS Scenario kunt u verschillende berekeningen van een project met elkaar vergelijken.

U kunt een GML-bestand met rekenresultaten of een gezipt bestand met één of twee GML-bestanden met rekenresultaten in Scenario invoeren. Het programma leest vervolgens de resultaten en toont deze op de kaart. De zoekfunctie, kaartlagen zijn gelijk aan AERIUS Calculator. In de taakbalk van Scenario staat in plaats van het tandwieltje met de rekenconfiguratie zoals in Calculator, een label waaronder de metagegevens van de GML te vinden zijn: referentie (AERIUS kenmerk), projectnaam, beschrijving, corporatie, stad, postcode, adres, voortouwnemer. De bronnen van de berekening worden niet getoond in Scenario.

In AERIUS Monitor zijn meer dan 1 miljoen stikstofbronnen ingevoerd voor alle sectoren in Nederland en in het buitenland. AERIUS berekent de stikstofdepositie op basis van specifieke gegevens over de stikstofbronnen en informatie over meteorologische condities, terreinruwheid en landgebruik. Gegevens zijn afkomstig van onder andere het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en het Geografisch Informatiesysteem Agrarische Bedrijven (GIAB). In de factsheets van AERIUS  kunt u meer informatie vinden over hoe stikstofdepositie wordt berekend.

Depositiebijdrage uit het buitenland wordt meegenomen in AERIUS Monitor. Hiervoor worden emissiegegevens van het EMEP (European Monitoring and Evaluation Programme) gebruikt. Meer informatie hierover kunt u vinden in de factsheet.

Instandhoudingsdoelstellingen zijn de doelen voor de Europese Habitat- en Vogelrichtlijn (Natura 2000) welke gerealiseerd moeten worden. Doelen kunnen gericht zijn op behoud (handhaving van de huidige omvang en kwaliteit) of uitbreiding (verbeterdoelen of herstelopgave). Verbeterdoelen voor habitattypen kunnen gaan over uitbreiding oppervlakte of om verbetering kwaliteit. Hetzelfde geldt voor herstelopgaven voor dier- en plantensoorten (bijvoorbeeld uitbreiding van de omvang van het leefgebied of verbetering van de kwaliteit van het leefgebied ten behoeve van uitbreiding van de populatie). In sommige Natura 2000-gebieden is herstel nodig om een habitattype of soort weer in een gunstige staat van instandhouding te brengen.

De gebiedsdoelen zijn te vinden in het aanwijzingsbesluit van het betreffende Natura 2000-gebied.

Elk habitattype (type natuur) kent een Kritische Depositiewaarde (KDW). De KDW is de grens waarboven het risico bestaat dat de kwaliteit van een habitat significant wordt aangetast door de verzurende en/of vermestende invloed van stikstofdepositie. Een habitattype wordt als stikstofgevoelig aangemerkt als de KDW lager is dan 2400 mol per hectare per jaar (ongeveer 34 kg stikstof per hectare per jaar). Als de daadwerkelijke stikstofdepositie hoger is dan de KDW, spreken we van overbelasting door stikstof.

Teveel stikstofdepositie heeft op natuur twee belangrijke negatieve effecten: vermesting en verzuring. Door vermesting wordt de natuur voedselrijker en door verzuring veranderen chemische evenwichten in de bodem. Beide zorgen voor een verschuiving van het evenwicht in de natuur, waardoor soorten worden aangetast, de soortensamenstelling verandert en soorten zelfs kunnen verdwijnen.

Zie eventueel de infographic van LNV, deze video van de NOS van september 2019 of zie een uitgebreidere uitleg in de memo “Inzichten in stikstofdepositie op de natuur”, bladzijde 5 (Wageningen Environmental Research, okt. 2019).

Dat is niet per definitie het geval. Overschrijding van de KDW brengt een risico op verslechtering met zich mee. De mate en duur van de overschrijding en de lokale omstandigheden bepalen vervolgens wat er daadwerkelijk voor effect optreedt.

De Europese Vogel- en Habitatrichtlijnen geven dan ook geen normen ten aanzien van de KDW, maar alleen verplichtingen ten aanzien van het nemen van instandhoudings- en passende maatregelen en het voorkomen van significant negatieve effecten.

Als de KDW niet meer wordt overschreden zijn de condities op basis van stikstof verbeterd, waardoor de natuur kan beginnen te herstellen. Vaak is voor herstel echter meer nodig. Er kan nog steeds een overmaat aan stikstof in het ecosysteem zitten, bijvoorbeeld opgehoopt in de bodem. Ook een eventuele door stikstofdepositie veroorzaakte verzuring herstelt niet vanzelf. Er moet in veel gevallen nog actief ingegrepen worden om de natuur te herstellen. Bovendien kunnen soorten weggevallen zijn die niet of moeilijk zelfstandig terug kunnen keren.

Ook kunnen andere knelpunten een rol spelen, zoals bijvoorbeeld verdroging en versnippering.

In de Natura 2000-beheerplannen is vastgelegd waar, op welke wijze en wanneer de doelen voor een Natura 2000-gebied gehaald gaan worden (uitwerking van instandhoudingsdoelstellingen in ruimte, omvang en tijd) en de maatregelen die daarvoor nodig zijn. Beheerplannen zijn er voor alle Natura 2000-gebieden.

Voor stikstofgevoelige en overbelaste Natura 2000-gebieden waren in het kader van het PAS (2015-2019) gebiedsanalyses vastgesteld. Een gebiedsanalyse beschrijft voor stikstofgevoelige natuur de kwaliteit en ontwikkeling in de tijd. Tevens wordt voor de stikstofgevoelige natuur in beeld gebracht welke knelpunten er zijn om de kwaliteit te behouden of te verbeteren. In veel gebieden is stikstof een knelpunt maar er zijn ook vaak andere knelpunten geconstateerd zoals bijvoorbeeld verdroging of versnippering. In de gebiedsanalyse zijn herstelmaatregelen aangedragen om de knelpunten op te heffen en daarbij het behoud van de natuurkwaliteit te borgen. Deze herstelmaatregelen zijn vervolgens opgenomen in de Natura 2000-beheerplannen op grond van de Nbw 1998 of Wnb.

De gebiedsanalyse bevat geen stikstofmaatregelen omdat die deel uitmaakten van het landelijke programma van het PAS (waren niet gebiedsspecifiek).

De PAS-gebiedsanalyses vindt u hier.

Het arrest van het Europees Hof en de PAS-uitspraak van de Raad van State bevestigen het belang van de uitvoering van herstelmaatregelen die onderdeel waren van het PAS. Daarom is besloten om door te gaan met de uitvoering van de natuurherstelmaatregelen.

Er zijn veel soorten herstelmaatregelen. Denk bijvoorbeeld aan intensiever begrazen, maaien of het verhogen van de grondwaterstand. Meer informatie over de herstelmaatregelen per Natura 2000-gebied is te vinden in de gebiedsanalyses , in de PAS-monitoringsrapportages Natuur of via Herstelmaatregelen in beeld.

In de herstelstrategieën is uitgewerkt wat effectieve strategieën zijn om de natuurkwaliteit te behouden en verbeteren.

Dit is afhankelijk van het maatregeltype. Complexe maatregelen, zoals bijvoorbeeld hydrologische maatregelen waarbij de hydrologie in een gebied wordt hersteld, hebben een looptijd van meerdere jaren en vergen een zorgvuldige afstemming met verschillende partijen. Hierdoor duurt het meerdere jaren voordat deze maatregelen effect hebben in een gebied.

Andere maatregelen, bijvoorbeeld plaggen, kennen een veel kortere voorbereidingstijd. Uit de laatste monitoringsrapportage (juni 2018) blijkt dat de uitvoering van de herstelmaatregelen voor het overgrote deel op schema ligt (>95%). Daar waar de tijdigheid onder druk komt te staan, worden maatregelen genomen om alsnog tijdig tot uitvoering te komen.

Het uiteindelijke doel is 100% van het landelijke doelbereik van de Vogel- en Habitatrichtlijn in Nederland in het jaar 2050 (Kamerstuk 26 407, nr. 130). Deze doelstelling behalen we niet alleen via de aangewezen Natura 2000-gebieden, maar via alle natuur die we in Nederland hebben, zoals het NatuurNetwerk Nederland en de Nationale Parken.

Het kabinet wil nader bezien of alle gebieden die eerder als Natura 2000-gebied zijn aangewezen, deze status moeten behouden. Het kabinet onderzoekt daarvoor bijvoorbeeld of de gebieden robuust genoeg zijn en of de doelen voor de gebieden, ondanks alle herstelmaatregelen, wel haalbaar zijn. Ook zal worden bezien of het samenvoegen of herindelen van gebieden van nut kan zijn. Op de uitkomsten van deze analyse kan het kabinet niet vooruitlopen.

Hoe de verspreiding van stikstof door de lucht precies plaatsvindt is van veel verschillende factoren afhankelijk, waaronder het soort stikstof (NOx of NH3), de hoogte waarop het wordt uitgestoten, de warmte van de lucht, het landschap en de windrichting. In principe geldt dat dichtbij een bron meer stikstof neerslaat dan verder weg van de bron, maar de stikstof kan wel ver reiken.

Ammoniak blijft enkele uren in de lucht hangen, bijvoorbeeld na het uitrijden van mest op een landbouwgebied. Als het dan waait, kan de ammoniak ver verspreid worden. Een groot deel daalt binnen enkele tientallen kilometers neer, maar een deel kan ook honderden kilometers verder neerdalen.

De depositie door stikstofoxide is bij een gelijke hoeveelheid stikstof en zelfde emissie-eigenschappen lager per hectare dan ammoniak. Dit komt omdat NOx langzamer deponeert en daardoor verder verspreidt. Daarnaast hebben industriële bronnen over het algemeen een grotere uitstoothoogte (schoorsteen) dan landbouwbronnen (maaiveld of stal), waardoor het verder verspreidt.

Gemiddeld is de stikstofdepositie in Nederland iets hoger dan in andere Europese landen. In Nederland is de afstand tussen de bron en Natura 2000-gebieden vaak klein waardoor de depositie van stikstof in natuurgebieden relatief hoog is.

Nederlandse emissies worden bijgehouden in de Emissieregistratie. Buitenlandse emissies komen van het Centre on Emission Inventories and Projections (CEIP). Samen liggen deze gegevens aan de basis van de GCN-GDN en landelijke stikstofdepositieberekeningen van het RIVM.

Het RIVM berekent jaarlijks de concentraties in de lucht, waaronder de concentraties stikstofdioxide (NO2) en ammoniak (NH3) en maakt grootschalige concentratie- en depositiekaarten van Nederland. Op de depositiekaarten kunt u zien in welke mate stikstof op de bodem neerslaat. Zie ook de GCN-GDN-rapportage 2019 over de situatie van 2018.

Tijdens het PAS rapporteerde het RIVM jaarlijks over de uitstoot van stikstof en de neerslag daarvan in Nederlandse Natura 2000-gebieden. Zie de laatste PAS-Monitoringsrapportage stikstof 2018 over de situatie tot en met 2017.

Meer gedetailleerde stikstofcijfers per provincie en per stikstofgevoelig en overbelast Natura 2000-gebied zijn te vinden in AERIUS Monitor (momenteel niet vrij beschikbaar) en de memo “Inzichten in stikstofdepositie op de natuur” (WenR, 2019).

Zie ook de algemene stikstofpagina van het RIVM.

Het arrest van het Europees Hof, de PAS-uitspraak van de Raad van State en de commissie Remkes bevestigen het belang van de uitvoering van bronmaatregelen om de stikstofdepositie op natuur te verlagen. De afspraak is dat de bronmaatregelen uit het PAS doorgaan en daarnaast komen er extra bronmaatregelen.

In de Kamerbrief van 13 november 2019 heeft het Kabinet de eerste drie maatregelen aangekondigd voor het “het landelijke Maatregelenpakket Stikstof korte termijn”. Zie daarvoor de veelgestelde vragen categorie “Stikstofmaatregelen”.

Daarnaast wordt nog gewerkt aan maatregelen voor de lange termijn en wordt gebied de noodzaak van extra bronmaatregelen in beeld gebracht.

In de brief van 13 november 2019 kondigt het kabinet drie maatregelen aan:

• Overdag verlagen van de maximumsnelheid op autosnelwegen naar 100 km/u;
• Verlagen van de ammoniakemissie via veevoer;
• Bestaande uitbreiding van de bestaande warme saneringsregeling voor de varkenshouderij.

De maatregelen leiden tot vermindering van de stikstofdepositie. Ten minste 30% van de verminderde depositieruimte komt ten goede aan de natuur. De overige 70% kan gebiedsgericht gebruikt worden om economische ontwikkelingen weer mogelijk te maken.

Dit pakket treedt in werking zodra de opgestelde spoedwet Aanpak Stikstof die nodig is om bovenstaande maatregelen te implementeren door de Eerste Kamer en Tweede Kamer is goedgekeurd.

Bekijk de visual Maatregelenpakket Stikstof korte termijn of de volledige Kamerbrief van 13 november 2019.

De maatregelen zijn bedoeld om de vergunningverlening weer op gang te krijgen voor de woningbouw, (infrastructurele) projecten die zorgen dat de veiligheid van onze (vaar)wegen en de waterveiligheid én om de natuur te versterken.

Het kabinet verwacht door de maatregelen de volgende stikstofreductie:

Deze snelheidsmaatregel: 1,2 mol/ha/jr.
Voermaatregelen: 3,6 mol/ha/jr in het eerste jaar.
Bestaande uitbreiding van de bestaande warme saneringsregeling voor de varkenshouderij: in potentie 2,8 mol/ha/jr.

De gerealiseerde depositieverlaging die ten goede komt aan de versterking van de natuur bedraagt minimaal 30% en is naar verwachting 2,3 mol/ha/jr.

Zodra de spoedwetgeving door de Eerste Kamer en Tweede Kamer is aangenomen.
Om dit wetsvoorstel snel aan te kunnen bieden bij de Kamer, heeft het ministerie LNV een spoedadvies bij de Raad van State aangevraagd.

Het is nog onbekend wanneer de noodwet ingaat.

De maximumsnelheid wordt overdag (van 6:00 – 19:00 uur) op alle autosnelwegen verlaagd naar 100 km per uur. Voor de wegen waar nu een maximumsnelheid van 120 of 130 km per uur geldt, blijft deze maximumsnelheid wel gelden in de avond en nacht (19:00 – 6:00 uur). Weggebruikers worden voorafgaand aan de verlaging van de maximumsnelheid uitgebreid geïnformeerd.

Door de samenstelling van het (kracht)voer te veranderen wordt de vorming van ammoniak door de dieren verminderd. Dat werkt als volgt: in het veevoer zit stikstof in de vorm van eiwit dat dieren gebruiken voor de productie van bijvoorbeeld melk en eieren. In veel voer zit meer stikstof dan het dier nodig heeft, en die overtollige stikstof wordt deels uitgestoten als ammoniak uit mest en urine. Door de samenstelling van het (kracht)voer aan te passen en/of de verteerbaarheid te verbeteren wordt de uitstoot van stikstof in de vorm van ammoniak dus minder.

De maatregel wordt wettelijk voorgeschreven, zodat er voldoende borging is van de beoogde ammoniakreductie.

De maatregel geldt voor alle diersectoren en zal wettelijk worden voorgeschreven. Er zijn in principe geen verschillen per sector voor wat betreft het krachtvoer. Voor melkvee is er wel een wat andere situatie omdat het voer van melkvee hoofdzakelijk bestaat uit gras en mais en in veel mindere mate uit krachtvoer.

Versnelling van omslag naar kringlooplandbouw. Op korte termijn kan dit ervaren worden als ‘gedoe’, maar de ingeslagen transitie naar kringlooplandbouw wordt met deze maatregel versneld. De maatregel schept zo uitzicht op een duurzame landbouw, die kansen biedt om huidige knelpunten op milieugebieden integraal op te lossen.

Zie bijvoorbeeld de Kamerbrief Duurzame veehouderij van 4 september 2019 voor meer informatie over kringlooplandbouw.

Het kabinet heeft middelen vrijgemaakt voor een noodpakket. Er wordt onderzocht in hoeverre de overheid de ondernemer tegemoet kan komen in de meerkosten.

De invoering van de maatregel kan in de loop van 2020 de eerste resultaten opleveren.

Het subsidieplafond van de bestaande Subsidieregelingsanering varkenshouderijen die uitvoering geeft aan het Urgenda-vonnis is verhoogd van € 120 miljoen tot € 180 miljoen. Als gevolg daarvan daalt zowel de uitstoot van broeikasgassen als de stikstofemissie.

Alle informatie over inschrijving over de subsidieregeling is te vinden op www.rvo.nl/sanering-varkenshouderijen.

De Subsidieregeling sanering varkenshouderijen (Srv) is op donderdag 10 oktober definitief bekendgemaakt middels een brief aan de Tweede Kamer, op 11 oktober is de Srv gepubliceerd in de Staatscourant. De tekst van de definitieve regeling en de toelichting daarop is vanaf dat moment ook te vinden op www.rijksoverheid.nl. Om stoppende varkenshouders ruim de gelegenheid te geven om zich goed voor te bereiden op deelname aan de regeling, is de inschrijving geopend van 25 november t/m 15 januari 2020. Alle informatie over inschrijving is te vinden op www.rvo.nl/sanering-varkenshouderijen.

Het kabinet heeft nu een eerste pakket aan maatregelen samengesteld die op korte termijn impact hebben. In december komt het vervolg en wordt ook gekeken naar andere sectoren.

Deze maatregelen zorgen ervoor dat er voldoende stikstofruimte is voor 75.000 woningen.
Dat zorgt ervoor dat de vergunningverlening voor woningbouw verder op gang kan komen.
Waar die woningen precies gebouwd kunnen worden, is afhankelijk van de lokale stikstofruimte en de verdeling daarvan.

Momenteel wordt onderzocht hoe dit in de praktijk kan worden toegepast. Het kabinet werkt daarvoor aan een noodwet. Op dit moment is nog niet bekend welke projecten onder de noodwet zullen vallen. Zodra hier meer duidelijkheid over is, maken we dit via onze website bekend.

Het maatregelenpakket biedt in de eerste plaats ruimte voor 7 MIRT-projecten: A27/A12Ring Utrecht, A1/A28 knooppunt Hoevelaken, A6 Almere-Lelystad, A4 Haaglanden, Innova 58 Tilburg-Eindhoven, A27 Houten-Hooipolder en Innova 58 Annabosch–Galder.

Het kabinet geeft voorrang aan projecten van groot algemeen belang. Het kabinet vindt de woningvraagstuk urgent – er zijn dringend nieuwe huizen nodig – en de zorg om banenverlies in de bouw is acuut.

Het kabinet wil ook snel doorpakken voor andere sectoren, en werkt daarom aan de realisatie van een drempelwaarde voor alle andere activiteiten of projecten die een beperkte depositie veroorzaken. Na de voorlichting van de Raad van State in december vindt besluitvorming hierover zo spoedig mogelijk plaats.

Hier vindt u een beknopt overzicht van de monitoring.

In het PAS waren 1847 herstelmaatregelen vastgesteld die voor juli 2021 moeten zijn uitgevoerd. Hiervan zijn op de laatste peildatum 31 maart 2019 (vlak voor de PAS-uitspraak van 29 mei 2019) 516 maatregelen afgerond. Zie de resultaten in de laatste Rapportage voortgang uitvoering herstelmaatregelen 2019 op de pagina PAS-monitoringsrapportages.

NB. In oudere documenten kunnen andere aantallen herstelmaatregelen staan. Doordat een deel van de herstelmaatregelen anders is ingedeeld (gebundeld en/of gesplitst) en andere herstelmaatregelen zijn gewijzigd, zijn de aantallen gewijzigd.

Met de uitvoering van herstelmaatregelen wordt een proces van ecologisch herstel gestart. Om de (beoogde) effecten van de herstelmaatregelen te kunnen volgen, is een aanpak met ‘procesindicatoren’ uitgewerkt. Resultaten van deze monitoring zijn verwerkt in de Landelijke monitoringsrapportage Natuur 2018, te vinden op de pagina PAS-monitoringsrapportages.

In 2018 waren veel van de maatregelen nog te kort geleden afgerond om een zinvolle beoordeling met procesindicatoren te kunnen uitvoeren. Van de procesindicatoren zijn er in 2018 dan ook slechts vijftien daadwerkelijk beoordeeld. Deze blijken te werken zoals verwacht.

NB. Voor het onderdeel uitvoering herstelmaatregelen is er inmiddels een nieuwe rapportage.

Tijdens het PAS rapporteerde BIJ12 jaarlijks over de PAS veldbezoeken. Resultaten van de natuurmonitoring zijn verwerkt in de Landelijke monitoringsrapportage Natuur. De laatste Landelijke monitoringsrapportage Natuur 2018 vindt u op de pagina PAS-monitoringsrapportages.

NB. Voor het onderdeel uitvoering herstelmaatregelen is er inmiddels een nieuwe rapportage.

Tijdens het PAS rapporteerde het RIVM jaarlijks over de uitstoot van stikstof en de neerslag daarvan in Nederlandse Natura 2000-gebieden. Zie de laatste PAS-Monitoringsrapportages stikstof 2018 over de situatie tot en met 2017.

Op 29 mei 2019 heeft de Raad van State geoordeeld dat het Programma Aanpak Stikstof (PAS) niet als basis voor toestemming voor activiteiten mag worden gebruikt. Op basis van het PAS werd vooruitlopend op toekomstige positieve gevolgen van maatregelen voor beschermde natuurgebieden, alvast toestemming gegeven voor activiteiten die mogelijk schadelijk zijn voor die gebieden. Zo’n toestemming ‘vooraf’ mag niet (meer).

Daarnaast heeft de Raad van State geoordeeld dat de vrijstelling voor beweiden en bemesten in strijd is met de Habitatrichtlijn, omdat niet vooraf is uitgesloten dat de betrokken depositie niet leidt tot aantasting van de natuur.

Lees hier de volledige tekst van de twee uitspraken van 29 mei 2019 of bekijk de korte videotoelichting van de Raad van State.

De uitspraak heeft geen gevolgen voor vergunningen die al onherroepelijk zijn en dus niet meer bij de rechter kunnen worden aangevochten. Dit wil zeggen dat de termijn van 6 weken om beroep in te dienen is verstreken.

Als gevolg van de uitspraak geldt voor alle gemelde activiteiten alsnog een vergunningplicht.

In de kamerbrief van 16 december 2019 is aangegeven dat de reeds gerealiseerde meldingen duidelijkheid verdienen.

Het gaat om projecten waarvoor op 29 mei jl. de volgende situatie gold:

1. Het project was volledig gerealiseerd, installaties, gebouwen en infrastructuur e.d. waren opgericht; of
2. Het project was weliswaar nog niet volledig gerealiseerd, maar de initiatiefnemer had aantoonbaar stappen gezet met het oog op volledige realisatie; of
3. Het project was weliswaar nog niet aangevangen, maar daarvoor waren wel al aantoonbaar onomkeerbare, significante investeringsverplichtingen aangegaan.

Om deze duidelijkheid te bieden, worden al deze meldingen door de overheid gelegaliseerd. In de gebiedsaanpakken wordt komend jaar een passende beoordeling voor de te legaliseren meldingen meegenomen. Indien nodig treffen Rijk en provincies volgend jaar maatregelen op gebiedsniveau. Tot die tijd zal het Rijk in haar rol als bevoegd gezag niet actief handhaven op deze meldingen en worden provincies gevraagd dit ook niet te doen. Melders hebben op deze manier duidelijkheid dat hun gerealiseerde project niet alsnog ter discussie komt.

Zie verder: https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2019/12/16/voortgang-aanpak-stikstofproblematiek

De ontwerpbesluiten uit het PAS waarover nog geen definitief besluit is genomen, zullen de bevoegde gezagen in beginsel intrekken. Provincies zullen gemeenten informeren dat van omgevingsvergunningen die nog niet definitief zijn, de zogenoemde ‘verklaring van geen bedenkingen’ niet meer van toepassing is.

De verwachting is dat besluiten waartegen beroep is aangetekend over stikstofdepositie, in beginsel zullen worden vernietigd door de rechter.

Als initiatiefnemer kunt u er voor kiezen om de onderbouwing van het aspect stikstofdepositie te vervangen door een individuele ecologische beoordeling op basis van interne, externe saldering of ADC-toets. Het bevoegd gezag kan dan een wijzigingsbesluit vaststellen.

Uit de recente uitspraak van de Raad van State volgt dat deze activiteiten alsnog vergunningplichtig zijn. Al deze vergunningvrije activiteiten zijn destijds uitgevoerd conform de toen geldende wet- en regelgeving. Daarmee hebben initiatiefnemers te goeder trouw gehandeld. Om deze reden zal er geen sprake zijn van actieve handhaving: na vaststelling van de beleidslijn voor toekomstige vergunningverlening zal voor deze activiteiten gestreefd worden naar legalisatie.

Projecten behorend bij specifieke meldingen die nog niet zijn gerealiseerd, zijn niet meer zonder vergunning uit te voeren. Wat wordt verstaan onder ‘nog niet gerealiseerd’ is uitgelegd In de Kamerbrief van 13 november 2019.

Onder het PAS was beweiden en bemesten in provinciale verordeningen vrijgesteld van de vergunningplicht. De Raad van State heeft de provinciale verordeningen op dit punt echter buiten toepassing verklaard. De vrijstelling van de vergunningplicht voor beweiden en bemesten komt hiermee te vervallen.

Vanuit de sector en de overheden is het beleid de afgelopen jaren gericht geweest op het verhogen van het aantal koeien in de wei, en in principe zal dit gecontinueerd worden. Voor aanvang van het volgende beweidings- en bemestingsseizoen wordt alles op alles gezet om een aanpak beschikbaar te hebben voor de legalisering van beweiden en bemesten.

De uitspraak bevestigt het belang van bron- en herstelmaatregelen. Daarom is besloten om door te gaan met de uitvoering van de bron- en natuurherstelmaatregelen en bovendien te zoeken naar extra bronmaatregelen in de diverse sectoren.

Op 7 november 2018 heeft het Europees hof van Justitie uitspraak gedaan over de PAS. Het Europees Hof zegt in het arrest dat het PAS voldoet als systeem. Ook geeft het Hof aan dat de wetenschappelijke onderbouwing aan strenge eisen moet voldoen.

Het Europees Hof geeft daarmee aan dat er wetenschappelijk gezien redelijkerwijs geen twijfel over mag bestaan dat plannen of projecten geen schadelijke gevolgen hebben voor de natuurlijke kenmerken van de betrokken gebieden. Of dit in het PAS voldoende is beoordeeld, moest daarna getoetst worden door de nationale rechter. Op 29 mei 2019 heeft de Raad van State daar uitspraak over gedaan.

Nee, het Europees Hof heeft geoordeeld dat een programmatische aanpak zoals het PAS niet in strijd is met de habitatrichtlijn. De wetenschappelijke onderbouwing die ten grondslag ligt aan het programma en de maatregelen waarop deze onderbouwing is gebaseerd, moeten wel voldoende zekerheid bieden dat de natuurwaarden van de Natura 2000-gebieden geen schade ondervinden van deze activiteiten. Het is aan de nationale rechter om te beoordelen of de onderbouwing en de daaraan ten grondslag liggende maatregelen aan de eisen voldoen. Het Hof doet daarover geen uitspraak.