Overstromingsrisicokaarten en -gevarenkaarten worden gemaakt om het publiek en (lokaal) bestuur inzicht te bieden in de aard en omvang van de risico’s op overstromingen. De kaarten zijn het uitgangspunt voor de aanpak van het beheersen van die risico’s.
De EU Richtlijn Overstromingsrisico’s (ROR) verplicht alle Europese landen om deze kaarten te maken. Waterbeheerders en provincies zijn daarvoor verantwoordelijk en leveren de basisgegevens voor de gevarenkaarten. De gegevens worden opgeslagen in de landelijke databank overstromingsgegevens Lizard Flooding die door GBO-provincies wordt beheerd.
Onderstaande artikelen verschenen eerder in de nieuwsbrieven van LDO en ROR
Trots op het nieuwe, breed gedragen LDO
Nieuwsbrief LDO en ROR november 2023
Sinds juni 2021 is Bas van de Pas – strategisch beleidsadviseur Waterveiligheid bij de provincie Noord-Holland – voorzitter van de Landelijke Databank Overstromingsinformatie (LDO). Namens de 12 provincies is hij, via het Interprovinciaal Overleg (IPO), gedelegeerd opdrachtgever van de functionele ontwikkeling en beheer en onderhoud van de LDO richting BIJ12. We vroegen Bas van de Pas naar het belang van de LDO voor provincies en de vernieuwing van de LDO die op 1 januari 2024 klaar moet zijn.
‘De LDO is ooit door de provincies ontwikkeld om aan de verplichting van de Europese Richtlijn Overstromingsinformatie (ROR) te voldoen. Deze richtlijn is sinds 2007 van kracht. De provincies zijn sinds die tijd verantwoordelijk voor het verzamelen van de gegevens en tijdige productie, actualisatie en elektronische publicatie van de overstromingsgevaar- en overstromingsrisicokaarten conform de vereisten van de ROR. De ROR bepaalt dat deze kaarten elke zes jaar worden geactualiseerd en 24/7 beschikbaar zijn via de applicatie Risicokaart.nl Deze link opent in een nieuw tabblad. Om deze kaarten te kunnen maken, hadden de provincies een database en applicatie nodig om de basisgegevens (overstromingsscenario’s) te verzamelen en de verplichte kaarten te maken. Vanuit deze verplichting is ooit de Landelijke Databank Overstromingsinformatie (LDO) ontwikkeld.’
Op zoek naar een nieuwe beheeromgeving
‘Toen ik in het voorjaar 2021 voor de invulling van deze rol gevraagd werd, lag er een duidelijk urgente opdracht. Ik moest er samen met BIJ12 voor zorgen dat de LDO zo snel mogelijk een nieuwe beheeromgeving kreeg, waarbij de huidige functionaliteiten grotendeels behouden moesten blijven. Reden voor de noodzakelijke vernieuwing was:
Het huidige contract voor technisch beheer en onderhoud van de LDO kon niet meer verlengd worden;
De huidige applicatie-omgeving (lizard-flooding) wordt na het aflopen van huidig beheer- en onderhoudscontract niet meer ondersteund;
De LDO verdient een nieuwe ontwikkel- en beheeromgeving die past bij nieuwste ICT- technologieën en inzichten op gebied van databasebeheer, FAIR-richtlijn, data-uitwisselingen en services.’
Onmisbaar
‘Nu 2,5 jaar later, na een heel zorgvuldig aanbestedingstraject onder leiding van BIJ12, ben ik enorm blij en trots dat we vanaf 1 januari 2024 een nieuw LDO hebben. Naast het product zelf zit de meerwaarde vooral in de wijze waarop de vernieuwing tot stand is gekomen. Het hele aanbestedingstraject is niet alleen uitgevoerd door de provincies en BIJ12, maar is in samenspraak gebeurd met de waterschappen, het ministerie van I&W, Rijkswaterstaat en kennispartijen. Al deze partijen zijn doordrongen van het feit dat een breed gedragen landelijke Databank Overstromingsinformatie onmisbaar is om continu toegang te hebben tot de meest actuele en betrouwbare overstromingsinformatie.’
‘We gaan ervan uit dat we met de nieuwe LDO een basis hebben neergelegd voor een langdurige samenwerking rondom verzamelen, gebruik, productie en ontsluiten van overstromingsinformatie.’
Onderdeel LVO
‘De waterbeheerders hebben met de LDO een plek waar ze, conform hun kwaliteitseisen, overstromingsscenario’s kunnen onderbrengen. Andere partijen hebben via de LDO vrij toegang om de overstromingsinformatie te gebruiken voor hun primaire processen en deze informatie te ontsluiten naar belangrijke openbare informatiebronnen zoals het LIWO Deze link opent in een nieuw tabblad, de landelijke klimaateffectatlas Deze link opent in een nieuw tabblad, overstroomik.nl Deze link opent in een nieuw tabblad en klimaatatlassen van de waterschappen (zie figuur hieronder). We gaan ervan uit dat we met de nieuwe LDO een basis hebben neergelegd voor een langdurige samenwerking rondom verzamelen, gebruik, productie en ontsluiten van overstromingsinformatie. Uiteindelijk moet de LDO een integraal onderdeel worden van de Landelijk Voorziening Overstromingsinformatie (LVO), een nieuwe entiteit, die onder de regie van het Watermanagementcentrum Nederland (WMCN) dit jaar van start gaat. Onder de vlag van het LVO gaan overheidspartijen, kennisinstituten en marktpartijen samenwerken en regie voeren met als doel zorg te dragen voor een duurzame ontsluiting van actuele, toegankelijke en betrouwbare overstromingsinformatie in Nederland.
Landelijke ROR-dag in teken van actualiseren Europese kaarten
Nieuwsbrief LDO en ROR november 2023
Op dit moment vindt de derde implementatiecyclus van de Europese Richtlijn Overstromingsrisico’s plaats. Dit betekent dat alle Europese lidstaten de gebieden met een risico op overstroming actualiseren en op kaart zetten. Tijdens de landelijke ROR-dag op 29 november a.s. staan we hier uitgebreid bij stil.
Voor de delta Nederland is het actualiseren van overstromingskaarten voor Europa heel belangrijk. Hoog water houdt zich immers niet aan grenzen. Maar er speelt meer. Door klimaatverandering valt er vaker hevige neerslag en ook onbedijkte wateren treden vaker buiten hun oevers. Hoe ontwrichten overstromingen de samenleving? Zijn we voorbereid op crisissituaties? En op de langere termijn: hoe gaan we hiermee om in de ruimtelijke ordening? Op de landelijke ROR-dag op 29 november 2023 in het Spoorwegmuseum nemen we u mee in de stand van zaken van de implementatie van ROR3 en zetten dit met u in een breder perspectief.
Programma
In het plenaire deel wordt u bijgepraat over de stand van zaken rondom de ROR. De contouren voor de voorlopige risicobeoordeling van gebieden met een potentieel significant overstromingsrisico liggen klaar. We gaan in op wat dit betekent voor de gegevensverzameling en de kartering. Implementatie van de ROR is niet iets wat we alleen ‘voor Europa’ doen; een goede gegevenshuishouding is van belang voor bijvoorbeeld crisisbeheersing en water & bodem sturend. Hierover een tweetal inspirerende verhalen van sprekers buiten het waterveiligheidsdomein. ’s Middags steken we de handen uit de mouwen. Er zijn drie workshops die elk twee keer worden gegeven. Er is een preview van het nieuwe LDO, een workshop over kartering van de niet beschermde regionale wateren (D-wateren) en een workshop over kartering van de overstromingsrisico’s van de toekomst. Hoe zet je klimaatverandering op de kaart, zodanig dat er handelingsperspectief is?
Voor wie?
De ROR-dag is voor iedereen werkzaam bij Rijk, provincies, waterschappen, gemeenten en veiligheidsregio’s die werken aan waterveiligheid, wateroverlast en watersystemen.
Op 19 december 2023 van 10.00 tot 12.00 uur organiseert BIJ12 op het kantoor in Utrecht een training over het gebruik van het nieuwe LDO. De training bevat een mix van theorie en praktijkopdrachten. Het is mogelijk om de training online via Teams te volgen. Wilt u ook meedoen? Stuur dan een e-mail naar beheerldo@bij12.nl. Geef ook aan of u de training live of online wilt volgen.
BIJ12 tekent nieuwe samenwerkingsovereenkomst voor LDO
Nieuwsbrief LDO en ROR oktober 2023
Op woensdag 5 juli tekende BIJ12 na een zorgvuldige aanbesteding een nieuwe samenwerkingsovereenkomst voor de Landelijke Databank Overstromingsinformatie (LDO) met Nelen & Schuurmans. Hiermee is het technisch beheer van de LDO de komende vijf jaar opnieuw in handen van Nelen & Schuurmans.
Met nieuwe samenwerkingsovereenkomst wordt er een nieuwe LDO-oplossing geïmplementeerd. Daarmee wordt ook de techniek achter de databank vernieuwd. Deze vernieuwing zorgt ervoor dat de LDO blijft voldoen aan de groeiende behoeften en eisen op het gebied van overstromingsrisicobeheer.
Coördinatie aanbesteding
De LDO had een nieuwe beheeromgeving nodig omdat het huidige contract ten einde liep. Daarnaast was er noodzaak voor technische vernieuwing die past bij nieuwste ICT-technologieën en inzichten op gebied van databasebeheer, FAIR-richtlijn, data-uitwisselingen en services. BIJ12 heeft deze aanbesteding voor LDO gecoördineerd. Hierbij is er intensief samengewerkt met zowel de provincies als andere belangrijke spelers in de watersector, zoals Rijkswaterstaat en de waterschappen. Na een meervoudige aanbesteding is Nelen & Schuurmans als beste partij uit de bus gekomen.
Beter voorbereid op overstromingen
Het vernieuwde LDO geeft de partijen in de watersector de mogelijkheid om nog beter met elkaar samen te werken. Dit draagt bij aan het verbeteren van de kwaliteit van overstromingsinformatie. Hierdoor kan Nederland beter voorbereid zijn op potentiële overstromingen. In de komende maanden worden gebruikers en betrokkenen onder andere via deze nieuwsbrief op de hoogte gesteld van de veranderingen die plaatsvinden als gevolg van het nieuwe contract.
Klaar voor de toekomst
Ondanks de start midden in de zomer is er direct begonnen met de implementatie. Van de nieuwe LDO is zowel de technische basis, als de functionaliteit voor de gebruikers straks helemaal up-to-date en klaar voor verdere ontwikkelingen in de toekomst. De nieuwe LDO is gebaseerd op het generieke web-based softwareplatform van Nelen & Schuurmans. Dit geeft een veilig, schaalbaar en betrouwbaar fundament. Ook in de piekperiode voor de ROR zal de LDO een goede performance houden. Op deze solide basis wordt een gebruiksvriendelijke front-end gebouwd. Designers met kennis van het werkproces van de gebruiker ontwerpen schermen die de gebruikers en hun werk ondersteunen.
Over Landelijke Databank Overstromingsinformatie (LDO)
Provincies zijn wettelijk verplicht om overstromingsrisico’s in kaart te brengen en vast te leggen. De LDO is een databank waarin landelijke overstromingsinformatie centraal wordt verzameld, goedgekeurd, beheerd en gebruikt. Ook deelt LDO deze informatie met andere gebruikers en applicaties, zoals de Risicokaart.nl, overstroomik.nl en het LIWO (Landelijk Informatiesysteem Water en Overstromingen).
Herbouw in sprints
Nieuwsbrief LDO en ROR oktober 2023
Dit najaar bouwt Nelen & Schuurmans de nieuwe LDO op maat. Dit gebeurt in 9 agile sprint van 2 weken. Dit betekent dat alle werkzaamheden worden opgedeeld in kleine stukjes die steeds gedemonstreerd en getoetst kunnen worden. Dit voorkomt dat na drie maanden werk iets wordt opgeleverd wat niet voldoet aan de verwachtingen.
De tussentijdse resultaten worden na iedere 2 sprints gepresenteerd aan de pilotgroep. In deze pilotgroep zijn de provincies, waterschappen, Rijkswaterstaat en adviesbureaus vertegenwoordigd. Na de bouw zal de data uit de huidige LDO gemigreerd worden naar de nieuwe LDO. Deze winter nog is de nieuwe LDO klaar, mooi op tijd voor de ROR!
Eerste tussentijdse demonstratie
Nieuwsbrief LDO en ROR oktober 2023
Op 24 augustus zijn de eerste ontwikkelingen na afronding van sprint 1 en 2 gepresenteerd aan de gebruikersgroep. Verschillende thema’s kwamen aan bod, zoals het inloggen en de rechtenstructuur, het te gebruiken datamodel, het importeren van scenario’s, de uitkomsten van een eerste migratie en de schetsen van de nieuwe gebruikersinterface.
De eerste resultaten van de applicatie zijn ook live gedemonstreerd, zodat iedereen direct feedback kon geven. Deze feedback wordt meegenomen in de komende sprints. Op 12 september vond de tweede demonstratie plaats, waar de resultaten van sprint 3 en 4 werden gepresenteerd. Ook de feedback hierop wordt gebruikt bij de verdere ontwikkeling.
De volgende demo’s vinden plaats op:
dinsdag 10 oktober 2023: LDO Sprintdemo 3 – online van 13.30 tot 15.30 uur
dinsdag 7 november 2023: LDO Sprintdemo 4 – online van 13.30 tot 15.30 uur
Omdat aan de gebruikersvriendelijkheid van de LDO veel aandacht wordt besteed, zal de applicatie straks direct werkbaar zijn voor de gebruiker. Om het voor de gebruiker nog beter te laten werken, wordt deze op allerlei manieren extra ondersteund. Denk aan video’s met uitleg, trainingen en een roadshow. Uiteraard is er ook goed doorzoekbare documentatiesoftware. In de volgende nieuwsbrieven zullen de exacte plaats en tijd van de bijeenkomsten worden opgenomen.
Derde implementatiecyclus ROR 2022 tot 2027
Nieuwsbrief LDO en ROR oktober 2023
De Richtlijn Overstromingsrisico (ROR) is een Europese richtlijn waarin alle lidstaten afspraken hebben gemaakt om de overstromingsrisico’s te beperken. Het belangrijkste doel van de ROR is om de negatieve gevolgen van overstroming voor mens, economische bedrijvigheid, milieu, cultureel erfgoed en infrastructuur te beperken.
De ROR vraagt om inzicht in overstromingsrisico’s (de kans op én het gevolg van overstromingen) en de maatregelen die een lidstaat neemt om het risico op overstromingen te beperken. Een keer in de zes jaar wordt dit inzicht geactualiseerd. Het LDO is de plek waar de basisgegevens –de overstromingsscenario’s- worden verzameld. Van daaruit worden de landelijke ROR-kaarten gegeneerd.
Planning
Van 2022 tot 2027 loopt de 3e implementatiecyclus. Er moeten drie producten worden opgeleverd:
Uiterlijk 22 december 2024 – Actualisatie van de voorlopige overstromingsrisicobeoordeling (VORB) en de gebieden met een potentieel significant overstromingsrisico (GPSOR);
Uiterlijk 22 december 2025 – Geactualiseerde overstromingsgevaar- en overstromingsrisicokaarten (ROR-kaarten) voor deze gebieden;
Uiterlijk 22 december 2027 – Een geactualiseerd overstromingsrisicobeheerplan (ORBP).
Meer aandacht voor toekomstige mogelijke overstromingen
Nieuwsbrief LDO en ROR oktober 2023
Twee werkgroepen buigen zich momenteel over de invulling van het begrip ‘potentieel significant overstromingsrisico’ en hoe dit toekomstgericht te formuleren.
De ene werkgroep actualiseert straks de voorlopige overstromingsrisicobeoordeling en de gebieden waar dit aan de orde is, de tweede werkgroep gaat aan de slag de overstromingsrisico’s op kaart te zetten. De situatie in Limburg in 2021 heeft laten zien dat we beter voorbereid moeten zijn op periodes van intense neerslag die gevolgen heeft voor overstromingen.
Naar aanleiding daarvan adviseerde de beleidstafel wateroverlast en hoogwater dan ook: vergroot het waterbewustzijn in de maatschappij door goede en eenduidige informatie en pas de meerlaagsveiligheid breder toe. Dus niet alleen bescherming tegen overstroming uit het hoofdwatersysteem, maar uit het hele stroomgebied, inclusief intense neerslag (type F overstroming) en regionale overstromingen en wateroverlast (type C en D overstromingen; zie voor betekenis type overstromingen onderstaande figuur).
