Klein maar fijn: zo bescherm je kleine marterachtigen

In de schaduwen van onze bossen en velden leven de bunzing, hermelijn en wezel: kleine marterachtigen. Om goed te kunnen leven hebben deze beschermde diersoorten voedsel, verbindingen en verblijfplaatsen nodig: de drie V’s. Dit en meer over de bescherming van deze dieren staat in het nieuwe kennisdocument ‘Kleine Marterachtigen’ van BIJ12.

Goed in verstoppen: camouflage en maskers

Een bunzing – foto door Johann Prescher

De kleine marters zijn meesters in verstoppen en hebben alle drie ook unieke kenmerken. Zo is de bunzing herkenbaar aan zijn ‘masker’. De vacht van de hermelijn kan afhankelijk van het seizoen van kleur veranderen: in de winter verandert de vacht tijdens de rui van bruin naar wit (behalve de pluimstaart, die blijft zwart). En de snelle wezel, de kleinste marter van het trio, onderscheidt zich door zijn slanke, langgerekte lichaam en een unieke, rommelige scheiding tussen rug- en buikvacht.

Klein maar fijn, en op de rode lijst

Deze kleine en schuwe roofdieren worden zelden gezien. Ecologisch adviseur Jeffrey Peereboom (Antea Group) vertelt: “Mede door hun verborgen levensstijl waren kleine marterachtigen lange tijd een relatief onbekende soortgroep. In de loop van de tijd zijn de aantallen kleine marterachtigen steeds verder achteruitgegaan (zoals blijkt uit de Rode Lijst van 2020 Deze link opent in een nieuw tabblad). Uiteindelijk begonnen de eerste provincies deze soorten van de vrijstellingslijst te halen (wat onder andere betekent dat de verblijfplaatsen van deze dieren niet meer aangetast mogen worden bij de uitvoering van werkzaamheden in het kader van ruimtelijke ontwikkeling, red.). Met ingang van de Omgevingswet hebben inmiddels 10 provincies de kleine marterachtigen van de vrijstellingslijst verwijderd. Dit is een erkenning van deze provincies dat het niet goed gaat met de diersoorten. De verwijdering moet verdere achteruitgang van kleine marterachtigen voorkomen. En ervoor zorgen dat er maatregelen worden genomen om het tij te keren.”

Roep om kennis over kleine marterachtigen

Wezel met prooi – foto door Mario Vermeer

Vanuit de provincies groeide de vraag naar een goed beschikbare kennis over kleine marterachtigen en maatregelen om hun aantal niet verder te laten afnemen. Jeffrey Peereboom: “Kennis over de kleine marterachtigen was vaak niet paraat of verspreid over het land. Dit had als gevolg dat de handreikingen en richtlijnen per provincie verschilden. En daarmee ook de kwaliteit van de onderzoeken en adviezen van ecologische adviesbureaus. De vraag naar een centraal punt voor kennis, een landelijke handreiking, was groot. Deze vraag werd gehoord en in 2022 is begonnen met het opstellen van het kennisdocument kleine marterachtigen. Daarvan is het resultaat nu beschikbaar.”

Kennis over de kleine marterachtigen was vaak niet paraat of verspreid over het land.

Over het kennisdocument

Het kennisdocument bevat de benodigde informatie over de ecologie, de uitvoering van onderzoeken en welke maatregelen er ten behoeve van de kleine marterachtigen genomen dienen te worden. Eén document, dat landelijk kan worden toegepast. Jeffrey Peereboom: “We weten nog niet alles, er zitten nog hiaten in onze kennis en daarmee ook in het document, maar met de gezamenlijke inzet kunnen we in de loop van de jaren met steeds betere versies van dit kennisdocument komen. Dit document is de fundering waarop we onze kennis over de kleine marterachtigen verder kunnen ontwikkelen en centraliseren om zo deze soorten beter te kunnen onderzoeken, beschermen en ruimtelijke ontwikkeling te laten plaatsvinden die niet de populaties van deze soorten schaadt.”

Dit document is de fundering waarop we onze kennis over de kleine marterachtigen verder kunnen ontwikkelen

Voor wie?

De twee voornaamste doelgroepen van het kennisdocument zijn de initiatiefnemers van ruimtelijke activiteiten (een particulier of een instantie en hun ecologisch adviseurs) en de bevoegde gezagen (waaronder de provincie). Het kennisdocument laat bijvoorbeeld zien hoe zij rekening kunnen houden met kleine marterachtigen bij ruimtelijke activiteiten zoals bouwen of slopen. Zo kunnen ze het kennisdocument gebruiken voor het indienen en beoordelen van een omgevingsvergunning in het kader van de Omgevingswet.

De rol van BIJ12

BIJ12 beheert en coördineert namens provincies voor meerdere beschermde diersoorten een kennisdocument.